What do you think?
Rate this book
Ý thức mới trong văn nghệ và triết học
NXB Đại Nam, California, Hoa Kỳ, 1987; tái bản tại hải ngoại – 22 năm sau ấn bản đầu tiên (1965), với sự thỏa thuận của tác giả. Bài tựa viết cho lần tái bản này ông Phạm Công Thiện đặt tên là Không mong đợi gì cả (Thư gửi một em tuổi trẻ tha hương).
- GenresPhilosophyNonfiction
620 pages, Paperback
First published January 1, 1965
15 people are currently reading
192 people want to read
About the author
Phạm Công Thiện
24 books90 followersPhạm Công Thiện là một nhà văn, triết gia, học giả, thi sĩ và cư sĩ Phật Giáo với pháp danh Thích Nguyên Tánh( thời trẻ có bút hiệu Hoàng Thu Uyên dùng cho các tác phẩm dịch thuật). Tuy nhận mình là nhà thơ và phủ nhận nghề triết gia, ông vẫn được coi là một triết gia thần đồng, một hiện tượng dị thường của Sài Gòn thập niên 60 và của Việt Nam với những tư tưởng ít người hiểu và được bộc phát từ hồi còn rất trẻ.
Ông đến với văn chương từ rất sớm. Từ năm 13 tới 16 tuổi, ông là cộng tác viên của tạp chí Bách Khoa. Năm 15 tuổi, ông đã đọc thông viết thạo năm ngoại ngữ Anh, Pháp, Nhật, Hoa, Tây Ban Nha, ngoài ra còn biết tếng Sancrit và tiếng La Tinh.
Năm 1957, 16 tuổi, ông xuất bản cuốn tự điển Anh Ngữ Tinh Âm, nhưng từ vài năm trước đó cho đến khi rời Việt Nam vào năm 1970, ông đã cộng tác với các báo Bông Lúa, Phổ Thông, Bách Khoa, Văn, Giữ Thơm Quê Mẹ. Từ những năm cuối thập niên 1950 ông đi dạy Anh ngữ tại một số trường tại Sài Gòn.
Năm 1960, ông khởi sự viết cuốn "Ý thức mới trong văn nghệ và triết học" khi chưa được 19 tuổi. Thời kỳ này ông viết nhiều sách về Phật Giáo, dù ông theo đạo cơ đốc.
Năm 18 tuổi, giữ chức giảng viên môn Triết học của Viện Đại học Vạn Hạnh. Về sau ông còn là giáo sư của nhiều trường đại học khác nữa dù chưa bao giờ đi thi tú tài, cũng chưa học một trường đại học nào.
Năm 23 tuổi, ông cho ra đời cuốn sách Tiểu luận về Bồ Đề Đạt Ma, tổ sư Thiền Tông, mà sau đó đã trở nên nổi tiếng. Đến năm 26 tuổi, ông đã có hàng chục cuốn sách triết học, tiểu luận và thơ. Ông cũng khởi xướng và tham gia tranh luận nhiều về đề tài Phật giáo trên các báo Sài Gòn.
Đầu năm 1964, ông chuyển ra Nha Trang sống để an dưỡng sau một cuộc "khủng hoảng tinh thần". Tại đây ông quy y ở chùa Hải Đức, lấy pháp danh Nguyên Tánh. Một thời gian sau ông lại về Sài Gòn.
Từ năm 1966 - 1968, ông là Giám đốc soạn thảo tất cả chương trình giảng dạy cho tất cả phân khoa viện Đại học Vạn Hạnh. Từ năm 1968 - 1970, giữ chức trưởng khoa Văn học và Khoa học Nhân văn của viện. Tại đây ông cũng là sáng lập viên và chủ trương biên tập của tạp chí Tư Tưởng.
Ông rời Việt Nam từ năm 1970, chuyển sang sống ở Israel, Đức, rồi sống lâu dài tại Pháp.
Năm 1983, ông sang Hoa Kỳ, định cư ở Los Angeles, giữ chức giáo sư Phật Giáo viện College of Buddhist Studies.
Từ đó về sau, ông ở Mỹ và tiếp tục viết sách - phần lớn là nghiên cứu về đạo Phật.
Ngày 8/3/2011, ông qua đời tại thành phố Houston, Texas, Hoa Kỳ, hưởng thọ 71 tuổi.
Ông đến với văn chương từ rất sớm. Từ năm 13 tới 16 tuổi, ông là cộng tác viên của tạp chí Bách Khoa. Năm 15 tuổi, ông đã đọc thông viết thạo năm ngoại ngữ Anh, Pháp, Nhật, Hoa, Tây Ban Nha, ngoài ra còn biết tếng Sancrit và tiếng La Tinh.
Năm 1957, 16 tuổi, ông xuất bản cuốn tự điển Anh Ngữ Tinh Âm, nhưng từ vài năm trước đó cho đến khi rời Việt Nam vào năm 1970, ông đã cộng tác với các báo Bông Lúa, Phổ Thông, Bách Khoa, Văn, Giữ Thơm Quê Mẹ. Từ những năm cuối thập niên 1950 ông đi dạy Anh ngữ tại một số trường tại Sài Gòn.
Năm 1960, ông khởi sự viết cuốn "Ý thức mới trong văn nghệ và triết học" khi chưa được 19 tuổi. Thời kỳ này ông viết nhiều sách về Phật Giáo, dù ông theo đạo cơ đốc.
Năm 18 tuổi, giữ chức giảng viên môn Triết học của Viện Đại học Vạn Hạnh. Về sau ông còn là giáo sư của nhiều trường đại học khác nữa dù chưa bao giờ đi thi tú tài, cũng chưa học một trường đại học nào.
Năm 23 tuổi, ông cho ra đời cuốn sách Tiểu luận về Bồ Đề Đạt Ma, tổ sư Thiền Tông, mà sau đó đã trở nên nổi tiếng. Đến năm 26 tuổi, ông đã có hàng chục cuốn sách triết học, tiểu luận và thơ. Ông cũng khởi xướng và tham gia tranh luận nhiều về đề tài Phật giáo trên các báo Sài Gòn.
Đầu năm 1964, ông chuyển ra Nha Trang sống để an dưỡng sau một cuộc "khủng hoảng tinh thần". Tại đây ông quy y ở chùa Hải Đức, lấy pháp danh Nguyên Tánh. Một thời gian sau ông lại về Sài Gòn.
Từ năm 1966 - 1968, ông là Giám đốc soạn thảo tất cả chương trình giảng dạy cho tất cả phân khoa viện Đại học Vạn Hạnh. Từ năm 1968 - 1970, giữ chức trưởng khoa Văn học và Khoa học Nhân văn của viện. Tại đây ông cũng là sáng lập viên và chủ trương biên tập của tạp chí Tư Tưởng.
Ông rời Việt Nam từ năm 1970, chuyển sang sống ở Israel, Đức, rồi sống lâu dài tại Pháp.
Năm 1983, ông sang Hoa Kỳ, định cư ở Los Angeles, giữ chức giáo sư Phật Giáo viện College of Buddhist Studies.
Từ đó về sau, ông ở Mỹ và tiếp tục viết sách - phần lớn là nghiên cứu về đạo Phật.
Ngày 8/3/2011, ông qua đời tại thành phố Houston, Texas, Hoa Kỳ, hưởng thọ 71 tuổi.
Ratings & Reviews
Friends & Following
Create a free account to discover what your friends think of this book!
Community Reviews
Displaying 1 - 8 of 8 reviews
August 31, 2015
Tôi đọc một mạch hết quyển sách,
thừ người,
giở trang đầu đọc lại thêm một lần nữa.
16 tuổi, đọc Trần Dần: tôi ngấu nghiến.
17 tuổi, đọc Orhan Pamuk, Bùi Giáng, Nietzsche: tôi say đắm
22 tuổi, đọc Phạm Công Thiện: tôi bừng tỉnh.
Thôi, đủ rồi, tôi an lòng mà chết đây.
thừ người,
giở trang đầu đọc lại thêm một lần nữa.
16 tuổi, đọc Trần Dần: tôi ngấu nghiến.
17 tuổi, đọc Orhan Pamuk, Bùi Giáng, Nietzsche: tôi say đắm
22 tuổi, đọc Phạm Công Thiện: tôi bừng tỉnh.
Thôi, đủ rồi, tôi an lòng mà chết đây.
July 26, 2022
Phạm Công Thiện viết vài dòng nhưng cũng đủ để thay đổi tâm thức của người đọc. Đâu phải viết dài ra thành công trình nghiên cứu mấy trăm trang làm gì đâu. Đức Phật chỉ cần 3 pháp bảo Giới * Định * Tuệ để diệt Tham * Sân * Si giúp con người thoát Khổ; Lão Tử chỉ cần 3 báu vật Kiệm * Từ * Khiêm để cá nhân đến cảnh giới Vô Vi đắc đạo thành tiên, xã hội ổn định bền vững; Chúa Jesus lại dùng 10 điều răn... Còn Phạm Công Thiện ông chỉ dùng "Sự khinh bỉ"
"Sự khinh bỉ là một điều thiêng liêng.
Sự khinh bỉ lên ngôi thượng đế.
Chúng ta hãy tôn thờ sự khinh bỉ.
Khinh bỉ, khinh bạc, khinh dễ, khinh khi, khinh khỉnh, khinh mạn, khinh miệt, khinh suất, khinh thị, khinh thường, kiêu căng, kiêu ngạo, kiêu dũng, kiêu hãnh, phách lối, ngạo mạn, xấc xược. Tất cả những chữ này là những ĐỨC TÍNH thiêng liêng của những con người dám sống và dám chết.
Chúng ta hãy khinh bỉ tất cả mọi sự.
Chúng ta hãy khinh bỉ cả sự khinh bỉ.
Nghĩa là CHÚNG TA HÃY KHINH BỈ CẢ CHÚNG TA.
Khinh bỉ là đức tính đầu tiên và cuối cùng của nhân loại: khinh bỉ sẽ là sức sống làm lại cuộc HỒI SINH NHÂN LOẠI.
Trái đất này sẽ tan nát, thế giới này sẽ sụp đổ, nhân loại sẽ bị tiêu diệt, nếu không còn những kẻ khinh bỉ trên trần gian này."
Với tôi đây chẳng khác nào muốn cuốn Thánh Kinh cho thời hiện đại. Ta không hướng thượng, ta chả là gì trong xã hội, cho xã hội. Nên cả đời chúng ta hãy theo đuổi sự khinh bỉ.
Rate: 5*/5*
"Sự khinh bỉ là một điều thiêng liêng.
Sự khinh bỉ lên ngôi thượng đế.
Chúng ta hãy tôn thờ sự khinh bỉ.
Khinh bỉ, khinh bạc, khinh dễ, khinh khi, khinh khỉnh, khinh mạn, khinh miệt, khinh suất, khinh thị, khinh thường, kiêu căng, kiêu ngạo, kiêu dũng, kiêu hãnh, phách lối, ngạo mạn, xấc xược. Tất cả những chữ này là những ĐỨC TÍNH thiêng liêng của những con người dám sống và dám chết.
Chúng ta hãy khinh bỉ tất cả mọi sự.
Chúng ta hãy khinh bỉ cả sự khinh bỉ.
Nghĩa là CHÚNG TA HÃY KHINH BỈ CẢ CHÚNG TA.
Khinh bỉ là đức tính đầu tiên và cuối cùng của nhân loại: khinh bỉ sẽ là sức sống làm lại cuộc HỒI SINH NHÂN LOẠI.
Trái đất này sẽ tan nát, thế giới này sẽ sụp đổ, nhân loại sẽ bị tiêu diệt, nếu không còn những kẻ khinh bỉ trên trần gian này."
Với tôi đây chẳng khác nào muốn cuốn Thánh Kinh cho thời hiện đại. Ta không hướng thượng, ta chả là gì trong xã hội, cho xã hội. Nên cả đời chúng ta hãy theo đuổi sự khinh bỉ.
Rate: 5*/5*
January 7, 2023
3.5/5
Tình cờ biết đến cuốn này qua một cây viết nghiệp dư mình quen. Cũng vì muốn tìm hiểu thêm về giới tri thức Việt Nam thời sau chiến tranh, nên tò mò đọc thử.
Phải nói là mở mang tầm mắt.
Phạm Công Thiện, trước hết, là một người đọc cực nhiều, nhưng là đọc một cách nghiêm túc - tức là kết hợp cả đọc bằng lý trí và đọc bằng tâm hồn.
Trong cuốn này, bạn sẽ thấy ông có khen, có chê, rất rõ ràng, chi tiết, về những tên tuổi hàng đầu của văn triết học thế giới, từ Hemingway đến Sartre, Heidegger, từ Nikos Kazantzakis đến Shunryu Suzuki và Alan Watts (những người đưa Phật học sang Tây phương).
***
Một số ý tưởng mình thực sự thấy ấn tượng, và cảm thấy may mắn vì đọc được đúng dịp năm mới để nghĩ, để sửa mình và để định hình rõ hơn cách sống:
1. Ý nghĩa thực sự của chữ “tiêu cực”
Ý nghĩa “tiêu cực” vẫn giấu kín tất cả chân trời thênh thang. Chừng nào con người sống nổi với chân nghĩa của “tiêu cực” thì mới nói tới chuyện giải thoát. Không có gì làm cho con người nô lệ khốn khổ cho bằng những việc làm gọi là “tích cực”. “Tích” là “chứa”, còn “tiêu” là “mất, tan, giải, hóa ra nước”. Triết lý của nước phải bắt đầu từ ý nghĩa chân chính của “tiêu cực”
2. Hai khái niệm thời gian: thời gian nhân tạo và thời gian tự nhiên
Còn Dilsey thì lại không bao giờ bị đồng hồ ám ảnh và cũng không bị đồng hồ chinh phục, Dilsey biết dùng đồng hồ chứ không để đồng hồ dùng mình; Dilsey hiểu rõ hai thời gian: thời gian thực sự (thiên nhiên) và thời gian giả tạo (đồng hồ). Dilsey vừa ý thức thời gian nhân tạo vừa ý thức thời gian vũ trụ. Dilsey chậm rãi ung dung thư thái không bao giờ hấp tấp vội vàng lo lắng.
...
Con người thời đại đừng để thời gian giả tạo chế ngự mình và đừng bao giờ quên thời gian thực sự của vũ trụ.
3. Sự giới hạn của lý trí, của suy nghĩ
Không thể nào nghĩ về đạo Zen. Đừng nghĩ về Zen, Zen để sống, chứ không phải để nghĩ. Động từ “nghĩ” hoàn toàn phản nghịch lại linh hồn đạo Zen.
***
Chỉ có một điểm lăn tăn nho nhỏ, đó là mình hơi dị ứng với lối viết hơi ngoa khi chê bai Phật học Tây phương. Phạm Công Thiện dùng cái lối thừa nhận mình là chưa ngộ để chê bai, bỉ bôi những tác giả (như Alan Watts) là chưa ngộ mà viết như ngộ rồi.
Mình nghĩ nếu đã là chưa ngộ, thì tốt nhất đừng nên bàn về những người chưa ngộ khác, thay vì viết chê bai như vậy.
***
Nhưng có lẽ điểm ấn tượng nhất là lời nhắc nhở về việc phải thực sự cẩn thận khi trích dẫn. Tác giả đưa ra câu nói: “Gặp phật giết phật”, là một câu phát ra từ một người đã ngộ đạo. Nhưng khi những người chưa ngộ trích dẫn lại câu nói ấy, sắc thái, ý nghĩa không những sai lệch mà còn trở nên nguy hiểm.
***
Tựu lại thì đây là một cuốn đáng đọc. Và chả hiểu sao đọc xong lại còn cảm thấy may mắn, vì mình ứ phải kiểu “thiên tài”, “thần đồng” như ông tác giả, 16 tuổi ra sách về triết tùm lum.
Tình cờ biết đến cuốn này qua một cây viết nghiệp dư mình quen. Cũng vì muốn tìm hiểu thêm về giới tri thức Việt Nam thời sau chiến tranh, nên tò mò đọc thử.
Phải nói là mở mang tầm mắt.
Phạm Công Thiện, trước hết, là một người đọc cực nhiều, nhưng là đọc một cách nghiêm túc - tức là kết hợp cả đọc bằng lý trí và đọc bằng tâm hồn.
Trong cuốn này, bạn sẽ thấy ông có khen, có chê, rất rõ ràng, chi tiết, về những tên tuổi hàng đầu của văn triết học thế giới, từ Hemingway đến Sartre, Heidegger, từ Nikos Kazantzakis đến Shunryu Suzuki và Alan Watts (những người đưa Phật học sang Tây phương).
***
Một số ý tưởng mình thực sự thấy ấn tượng, và cảm thấy may mắn vì đọc được đúng dịp năm mới để nghĩ, để sửa mình và để định hình rõ hơn cách sống:
1. Ý nghĩa thực sự của chữ “tiêu cực”
Ý nghĩa “tiêu cực” vẫn giấu kín tất cả chân trời thênh thang. Chừng nào con người sống nổi với chân nghĩa của “tiêu cực” thì mới nói tới chuyện giải thoát. Không có gì làm cho con người nô lệ khốn khổ cho bằng những việc làm gọi là “tích cực”. “Tích” là “chứa”, còn “tiêu” là “mất, tan, giải, hóa ra nước”. Triết lý của nước phải bắt đầu từ ý nghĩa chân chính của “tiêu cực”
2. Hai khái niệm thời gian: thời gian nhân tạo và thời gian tự nhiên
Còn Dilsey thì lại không bao giờ bị đồng hồ ám ảnh và cũng không bị đồng hồ chinh phục, Dilsey biết dùng đồng hồ chứ không để đồng hồ dùng mình; Dilsey hiểu rõ hai thời gian: thời gian thực sự (thiên nhiên) và thời gian giả tạo (đồng hồ). Dilsey vừa ý thức thời gian nhân tạo vừa ý thức thời gian vũ trụ. Dilsey chậm rãi ung dung thư thái không bao giờ hấp tấp vội vàng lo lắng.
...
Con người thời đại đừng để thời gian giả tạo chế ngự mình và đừng bao giờ quên thời gian thực sự của vũ trụ.
3. Sự giới hạn của lý trí, của suy nghĩ
Không thể nào nghĩ về đạo Zen. Đừng nghĩ về Zen, Zen để sống, chứ không phải để nghĩ. Động từ “nghĩ” hoàn toàn phản nghịch lại linh hồn đạo Zen.
***
Chỉ có một điểm lăn tăn nho nhỏ, đó là mình hơi dị ứng với lối viết hơi ngoa khi chê bai Phật học Tây phương. Phạm Công Thiện dùng cái lối thừa nhận mình là chưa ngộ để chê bai, bỉ bôi những tác giả (như Alan Watts) là chưa ngộ mà viết như ngộ rồi.
Mình nghĩ nếu đã là chưa ngộ, thì tốt nhất đừng nên bàn về những người chưa ngộ khác, thay vì viết chê bai như vậy.
***
Nhưng có lẽ điểm ấn tượng nhất là lời nhắc nhở về việc phải thực sự cẩn thận khi trích dẫn. Tác giả đưa ra câu nói: “Gặp phật giết phật”, là một câu phát ra từ một người đã ngộ đạo. Nhưng khi những người chưa ngộ trích dẫn lại câu nói ấy, sắc thái, ý nghĩa không những sai lệch mà còn trở nên nguy hiểm.
***
Tựu lại thì đây là một cuốn đáng đọc. Và chả hiểu sao đọc xong lại còn cảm thấy may mắn, vì mình ứ phải kiểu “thiên tài”, “thần đồng” như ông tác giả, 16 tuổi ra sách về triết tùm lum.
July 26, 2022
(okay it took me a good while to decide whether to write this review in Vietnamese or English)
Hmm nói thế nào nhỉ, sẽ hơi giả tạo nếu nói rằng bản thân hiểu được hoặc cảm được toàn bộ những gì được viết trong này vì trừ Kafka, Nietzsche và Sartre ra thì những danh nhân thi sĩ được nhắc đến trong quyển sách này mình chưa từng nghe tới, cũng chưa từng đọc qua. Điều này dẫn đến việc đặc biệt ở những đoạn trích hoặc bình luận về những tác phẩm đó mình không thể bắt sóng được với những gì bác Phạm Công thiện viết, và nói thật là mình ổn với điều đó cho dù lí do có là vốn sống vốn đọc của mình nó ở độ sâu, hay thậm trí là một cái hố sâu khác hẳn những gì bác trải qua. Để miêu tả chính xác quyển sách này thì mình liên tưởng đến một lăng kính nhiều lớp, biến dạng và phân mảnh - phản chiếu những điều mà bác nhìn được qua những con chữ và tâm tưởng mà bác nhìn được. Phỏng đoán sơ qua của mình từ phần mà mình hiểu được rõ nhất là các chương hồi nhắc đến Nietzsche thì gần như là lặp lại (một phần) những gì Nietzsche viết cùng với một sự phóng đại cuồng nộ và hoa mĩ hơn (chất pathos và ethos trong văn phong dẫn đạt). Tụ điểm của những phản chiếu này là một sự trộn lẫn có phần nhiễu loạn - như rất nhiều tiếng nói trong lời văn của bác giẫm đạp lên nhau để cất lên một điều gì đó - và những điều cố nói ở đây gần như bị lạc mất với mình trong những trích đoạn rời rạc của đủ những hỗn âm đặt cạnh nhau. Lé loi đâu đó vẫn có những tia sáng chiếu thẳng vào mình để soi ngẫm - nhưng chắc là đôi chút nố t thăng vậy vẫn chưa đủ tạo nên cộng hưởng để mình ấn tượng về quyển sách này.
Chắc là lâu lâu nữa sẽ ghé lại thử xem.
Hmm nói thế nào nhỉ, sẽ hơi giả tạo nếu nói rằng bản thân hiểu được hoặc cảm được toàn bộ những gì được viết trong này vì trừ Kafka, Nietzsche và Sartre ra thì những danh nhân thi sĩ được nhắc đến trong quyển sách này mình chưa từng nghe tới, cũng chưa từng đọc qua. Điều này dẫn đến việc đặc biệt ở những đoạn trích hoặc bình luận về những tác phẩm đó mình không thể bắt sóng được với những gì bác Phạm Công thiện viết, và nói thật là mình ổn với điều đó cho dù lí do có là vốn sống vốn đọc của mình nó ở độ sâu, hay thậm trí là một cái hố sâu khác hẳn những gì bác trải qua. Để miêu tả chính xác quyển sách này thì mình liên tưởng đến một lăng kính nhiều lớp, biến dạng và phân mảnh - phản chiếu những điều mà bác nhìn được qua những con chữ và tâm tưởng mà bác nhìn được. Phỏng đoán sơ qua của mình từ phần mà mình hiểu được rõ nhất là các chương hồi nhắc đến Nietzsche thì gần như là lặp lại (một phần) những gì Nietzsche viết cùng với một sự phóng đại cuồng nộ và hoa mĩ hơn (chất pathos và ethos trong văn phong dẫn đạt). Tụ điểm của những phản chiếu này là một sự trộn lẫn có phần nhiễu loạn - như rất nhiều tiếng nói trong lời văn của bác giẫm đạp lên nhau để cất lên một điều gì đó - và những điều cố nói ở đây gần như bị lạc mất với mình trong những trích đoạn rời rạc của đủ những hỗn âm đặt cạnh nhau. Lé loi đâu đó vẫn có những tia sáng chiếu thẳng vào mình để soi ngẫm - nhưng chắc là đôi chút nố t thăng vậy vẫn chưa đủ tạo nên cộng hưởng để mình ấn tượng về quyển sách này.
Chắc là lâu lâu nữa sẽ ghé lại thử xem.
December 29, 2017
Quả là “Ý thức mới”. Cuốn sách mang những cái nhìn khác biệt và mới lạ đối với các tác giả và tác phẩm lớn. Có những ý tưởng hơi “bùng nổ” và dị thường, những lập luận tưởng chừng như vô lý nhưng lại có lý vô cùng. Thích những tư tưởng triết học trong này nhất so với những điều mình từng được học biết.
March 4, 2019
Rúng động ghê gớm, phấn khích tột độ và day dứt tận cùng... Đúng là “ma đưa lối quỉ dẫn đường/lại tìm những chốn đoạn trường mà đi” nhưng mà “ta không vào địa ngục thì ai vào địa ngục” đây!
September 23, 2020
Rất hay. Đưa những cảm xúc từ cùng cực nín thở đến hư không
September 9, 2016
Đọc cách hai năm, đang đọc The Outsider của Colin Wilson tự hảo là PCT có cóp của ông này không ?
Displaying 1 - 8 of 8 reviews