Nỗi buồn chiến tranh

by Bảo Ninh

Tác phẩm là dòng hồi ức của người lính về chiến tranh và thời tuổi trẻ đã trải qua trong bom đạn. Đó là lòng tiếc thương vô hạn đối với những người cùng thế hệ với mình đã nằm xuống, là ám ảnh về thân phận con người trong thời buổi loạn ly, và thông qua thân phận là sự tái hiện đầy xót xa về quá khứ, những suy tư nghiền ngẫm về con đường dấn thân của cả một thế hệ sinh ra trong chiến tranh. Bao trùm lên tất cả, là nỗi buồn sâu xa gắn với từng mảnh đời riêng.

Tác phẩm đã bước ra khỏi lối mòn về lòng tự hào dân tộc cùng những chiến công và vinh quang tập thể để nêu lên thông điệp về sự ghê tởm, về tính chất hủy diệt của chiến tranh đối với con người. Vào thời điểm ra đời cuối thập niên 1980, "Nỗi buồn chiến tranh" có thể được xem là tác phẩm văn học Việt Nam hiện đại đầu tiên viết về chiến tranh có cái nhìn khác với quan niệm truyền thống, khẳng định mạnh mẽ vai trò cá nhân trong xã hội, quyền sống, hạnh phúc và đau khổ của con người với tư cách một cá thể độc lập. Tiểu thuyết nhận được giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam năm 1991.

Genres: Fiction, War, Historical Fiction, Asia, Historical, Literature, School

324 pages, Paperback

First published January 1, 1991

About the author

Bảo Ninh (sinh ngày 18 tháng 10 năm 1952) là nhà văn Việt Nam viết tiểu thuyết và truyện ngắn.

Tiểu sử
Bảo Ninh tên thật là Hoàng Ấu Phương, sinh tại huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An, quê ở xã Bảo Ninh, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình, Việt Nam. Ông là con trai của Giáo sư Hoàng Tuệ (1922 - 1999), nguyên Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học. Ông vào bộ đội năm 1969. Thời chiến tranh, ông chiến đấu ở mặt trận B-3 Tây Nguyên, tại tiểu đoàn 5, trung đoàn 24, sư đoàn 10. Năm 1975, ông giải ngũ. Từ 1976-1981 học đại học ở Hà Nội, sau đó làm việc ở Viện Khoa học Việt Nam. Từ 1984-1986 học khoá 2 Trường viết văn Nguyễn Du. Làm việc tại báo Văn nghệ Trẻ. Là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ 1997.

Tác phẩm
- Trại Bảy Chú Lùn (1987)
- Nỗi Buồn Chiến Tranh (1991)

Reviews

[Will Byrnes · Rating 4 out of 5]

Kien is a survivor of the Viet Nam war, a North Vietnamese survivor. This book is written by a North Vietnamese writer and clearly evokes much of his experience in what was a much longer war for the Vietnamese than it was for Americans. The similarities between the affects of war on all sides are clear, but this tale is uniquely home grown. The story is told in several different time lines. Kien recalls his youth, his early years in the military, a time ten years after he entered the war, events later in the war, the period at its conclusion and a thread in what is the character's contemporary post-war. His central relationship is with his childhood sweetheart Phuong (and one wonders here whether the name is merely a very common Vietnamese given name or if there might be an echo of The Quiet American at play here). As the title indicates, sorrow is a central feature of the story. Kien’s nickname means “Sorrowful Spirit.” And war is certainly a rich cornucopia of grief.


Bảo Ninh- Image from VanHocSaigon.com

Kien recalls a parade of figures from his personal history, family members, people from his neighborhood, his first awakening of sexual feelings. Virtually all of his comrades in arms were killed. There is one killing field in particular that chills him. Called “The Jungle of Screaming Souls,” it was a place where his battalion was massacred, Kien being one of only ten who had survived. and by the post-war, the only one left alive. His post-war work of travelling the nation attempting to identify the remains of the thousands of unmarked dead so that their families could get closure keeps him close to the ghosts of those who had passed. Yes, he sees ghosts. They are legion, and it appears to be his lot to see them and attempt to bring them some peace. Sometimes there is nothing he can do but be a witness to them.

The many characters are interesting and engaging if short-lived. Lofty Thinh was a soldier who had slain an orang. And when the company saw the corpse they were freaked out at how closely it resembled a woman. Can was a deserter who died alone in the jungle. Hanh was a beauty of his hometown, the object of every man’s desire, who offered herself to him when he was a lad, an act that terrified more than titillated him. Green Coffee Girl was the sister of a friend of his from childhood, a hooker as an adult. Kien saved her from an assault. Hoa was an inept 19-year old female guide who sacrificed herself so the troop she was attempting to lead to safety could avoid being killed by an American search and destroy team.

There is much back and forth among the timelines. It takes some attention to remain focused, but this is a marvelous book, a very human tale that explores a soldier’s relationship with his past, his relationships with those around him, his role in the world, how the war affected him and his society. While Ninh offers a truly Vietnamese perspective, the disdain of the ordinary people for political leaders is just as palpable as any American’s disgust with many of our leaders. Kien lives in a world alive with the ghosts of memory and what soldier does not? Ninh’s imagery is rich, his characters engaging and interesting, and the central pillar of the narrative, Kien’s relationship with Phuong, while frequently muted by other events, holds well enough as an organizational mechanism. There is also much in here about writing. It was clear that this was a difficult book for Ninh to write and he reflects on the process in the novel itself. While it is not at a level with true literary giants, this is a very nice read, a wonderful first book by a gifted writer. I hope to find more by him.


A wiki on Bảo Ninh

[BlackOxford · Rating 4 out of 5]

The Future Lied To Us

A reminiscence, rather than a memoir, tumbling between the time before war, eleven years of brutal fighting, and then its aftermath. Shifting from first to third person, with the occasional second person letter, the story is as unstructured as the lives involved. And none of it is politically correct: “No. The ones who loved war were not the young men, but the others like the politicians, middle-aged men with fat bellies and short legs. Not the ordinary people. The recent years of war had brought enough suffering and pain to last them a thousand years.”

At its simplest, this story is the universal one of the common soldier: an inexperienced young man dislocated from a normal life, and exposed to the horror of having to kill and watching others killed, seemingly endlessly. Inevitably he loses not only his civilized existence but his identity. Using drugs when he can find them and pure grit when he can’t, he manages to survive. But for what? His peace is as a worn out alcoholic, all his family, friends, and comrades dead. Unable to sustain any sort of intimate relationship, all he can do is remember. “This kind of peace? In this kind of peace it seems people have unmasked themselves and revealed their true, horrible selves. So much blood, so many lives were sacrificed for what?” His memory, particularly his memory of his own expectations, is the source of his malaise.

He writes as a form of therapy, to rid himself of the devils, his memories, that now constitute his personality. All he has is these devils, these ghosts, who appear in flashbacks, spontaneous violence, recurrent dreams of disaster and a depressive lethargy. Only by writing about them can he exorcise their power. He has been told by others who have been in his position, “After this hard-won victory fighters like you, Kien, will never be normal again. You won’t even speak with your normal voice, in the normal way again.”

So his challenge is to find a new voice, actually an entirely new personality represented by such a voice. Some voice other than “The way you speak in hell.” Incrementally he is able to find himself without forgetting what he has seen: “The tragedies of the war years have bequeathed to my soul the spiritual strength that allows me to escape the infinite present. The little trust and will to live that remains stems not from my illusions but from the power of my recall.” He realises that there is something within him waiting to be made visible: “There is a force at work in him that he cannot resist, as though it opposes every orthodox attitude taught him and it is now his task to expose the realities of war and to tear aside conventional images.”

This force reveals hard truths known to every common soldier in every war of history: “What remained was sorrow, the immense sorrow, the sorrow of having survived. The sorrow of war.” The only real result is sorrow, “Justice may have won, but cruelty, death and inhuman violence had also won... Losses can be made good, damage can be repaired and wounds will heal in time. But the psychological scars of the war will remain forever.”

And yet despite the unequal balance of cost and benefit, there is something else, a “spiritual beauty in the horrors of conflict,” without which “the war would have been another brutal, sadistic exercise.” Throughout his story Bao Ninh weaves a sort of lyrical spirituality which would be an obscenity if written by anyone who hadn’t been through the grinding mill of virtually the entire American War in Vietnam. “He saw his life as a river with himself standing unsteadily at the peak of a tall hill, silently watching his life ebb from him, saying farewell to himself. The flow of his life focused and refocused and each moment of that stream was recalled, each event, each memory was a drop of water in his nameless, ageless river.”

Eventually he emerges from the nihilism of his despair in the reading of his manuscript by another who, through it, feels he knows the author: “His spirit had not been eroded by a cloudy memory. He could feel happy that his soul would find solace in the fountain of sentiments from his youth. He returned time and time again to his love, his friendship, his comradeship, those human bonds which had all helped us overcome the thousand sufferings of the war.”

Memory had become more than sorrow; it also carried the joy of his youth - for the reader of his life if not for him. The future had lied but it did not destroy the past - for the reader who is in the present. Could it be that the only way that any life makes sense is after it’s over - and interpreted by someone else?

[Hà Khuất · Rating 5 out of 5]

Để mình chỉ cho các bạn một tác phẩm không vị nghệ thuật, cũng chẳng vị nhân sinh, mà là vị con ngừoi…

Một cuốn sách vừa đúng như tên của nó “Nỗi buồn chiến tranh”, vừa nhiều hơn tên của nó rất rất rất nhiều. Nỗi buồn đến từ chiến tranh đã là đề tài nhiều cuốn sách đề cập đến, nhưng rất ít cuốn sách nói về nỗi buồn “sau” khi chiến tranh đi qua. Người ta nói nhiều rồi về những vinh quan sau khi chiến trường qua đi, cuối con đường ấy là ánh sáng rực rỡ của độc lập, của chiến thắng. Ngừoi ta dễ lắm động lòng trước một câu chuyện anh hùng với kết thúc có hậu như thế.

Nhưng ngừoi ta không kể, chẳng ai muốn kể cả, cuộc sống của những ngừoi lính sau cái kết thúc vẻ vang ấy.
Chiến tranh đã tàn phá họ như thế nào
Chiến tranh đã lấy đi của họ những gì
Nó không đơn thuần lấy đi của họ một phần cơ thể, một đôi bàn tay, một ngừoi đồng chí, một mối tình..
Caí nó lấy đi, cái nó tước khỏi họ, là một cái gì đó ở sâu lắm, một cái gì đấy cốt lõi, một cái gì đấy khiến họ vĩnh viễn không bao giờ có thể thực sự sống một cách bình thường được nữa.
Cái nó lấy đi, là cả một cuộc đời. Cuộc đời của một con ngừoi sau chiến tranh.

Chưa có một cuốn sách nào làm mình như bị hẫng lại một nhịp với mọi cảm xúc. Thường khi đọc một phân đoạn xúc động nào đấy, chúng mình sẽ dễ bật khóc luôn đúng không, nhưng có những lúc đọc tác phẩm này, mình khóc vì nhớ lại phân đoạn mình đọc 2,3 trang trước đó. Cứ như thể, ngòi bút nhẹ nhàng viết tựa có tựa không làm những câu chuyện ấy không tác động ngay, nó ngầm vào bạn từ từ, để rồi đến một điểm bùng nổ nào đó, bạn rơi nước mắt.
Nó như những gì xảy ra với người lính hâụ chiến vâỵ, nó là cái gì đấy gặm nhấm từ từ, từ từ nhưng vạn lần dai dẳng. Họ gặp lại những ngừoi đồng đội đã hy sinh trong giấc mơ, họ gặp lại những tử thi, họ ám ảnh về những ngừoi đã ra đi vì chính lỗi lầm của họ. Họ ám ảnh bởi một quy luật bất thành văn "tôi chết tức là đồng đội tôi được sống"
Hết chiến tranh rồi đấy, nhưng ai bảo họ không còn sống trong chiến tranh nữa?

Mình hỏi bạn nhé, nếu trong tay bạn có một quả lựu đạn. Bạn trong chỗ nấp chứng kiến một toán giặc đang hiếp một cô giao liên nữ là đồng đội của bạn, nhưng quả lựu đạn bạn đang cầm là thứ vũ khí tự vệ duy nhất cho cả đoàn ngừoi toàn là các thương binh trọng thương đang đợi bạn. Bạn sẽ làm gì? BẠN SẼ LỰA CHỌN LÀM GÌ?

Cuốn sách này đặc biệt vì nó không viết nhắm mục đích tuyên truyền một chính đảng, một chủ nghĩa gì cả. Nó cũng không phaỉ một cuốn sách phản chiến kiểu tiêu tư sản đầy tính cá nhân. Nó chỉ là được viết ra trong khao khát của tác giả để viết lại, lưu lại một cái gì đó những ký ức của ông về cuộc sống của những ngừoi lính ấy. Nên nó không cần có cốt truyện, nó cũng chẳng cần một nhân vật anh hùng, nó đương nhiên không cần cả một cái kết có hậu, ấy thế mà mọi miêu tả của nó, những hy sinh, những yêu thương, những nhục dục hay đam mê, những sai lầm hay lạc lối đều thật đời, và vì thế nó thật đẹp và đáng trân trọng.

Mình sẽ không recommend cuốn sách này cho tất cả mọi ngừoi, vì nó không hề dễ đọc. Nhưng nó là một trong những trải nghiệm đọc sách tuyệt vời nhất trong cuộc đời của mình. Nó vượt xa khuôn khổ của một cuốn sách nói về chiến tranh Việt Nam, vì nó lấy trọng tâm là con người và câu chyện của họ, và con người thì có mặt ở mọi nơi, nên nếu các bạn muốn trải nghiệm một cuốn sách đơn thuần là vì con ngừoi cần thở, cần viết và cần được kể, thì hãy tìm đọc Nỗi buồn chiến tranh nhé.

Mình cho cuốn sách này 10 sao trên 5 sao...

[Steve Woods · Rating 5 out of 5]

This is a book that every veteran who saw combat in Vietnam should read. It gives the other side and points up so poignantly the universal suffering of all soldiers. It helped me to come to an understanding that none of the anger and resentment I feel about my service in Indochina had anything to do with those we called the enemy but towards those who put us where we were;who trained us to fight and steel our hearts towards those who were always referred to as "gooks, dinks, or nogs";those who cynically betrayed us over and over again from beginning to end and who continue to betray us as they seek to limit what they must give in compensation for wounds suffered, physical and mental,to keep their position, their benefits their reputations and what they see as their rightful slice of "the pie". They try to gloss over the depth of their betrayal and their absolute lack of morality with fine words about the flag and sacrifice and tradition and by passing out a few more medals 40 years too late but they fail to understand the depth and breadth of the impact of their actions, then and now. Bastards; may they rot in hell! I feel much more for the enemies they set up for us, more compassion, more in common with them. I wish with the same breath that I use to curse our politicians to hell, that those who were my enemy may rest or live in peace.

[Huyen Pham · Rating 5 out of 5]

Thế hệ mình sinh ra khi chiến tranh đã lặng tiếng, chỉ còn biết về chiến tranh qua những đoạn phim màu đen trắng chiếu trong những ngày kỷ niệm và những Việt Bắc, những Tnú học trong sách giáo khoa. Thế nên, với mình, chiến tranh là thứ gì xa lạ lắm, khổ đau và hi sinh nhưng nhiều hơn hết vẫn là oai hùng và kiên gan, là tình yêu nước dùng máu nhuộm đỏ màu cờ. Chiến tranh vì thế buồn nhưng vẫn đẹp một cách kỳ lạ.

Nhưng đọc xong cuốn sách này, cái cảm giác ấy bay biến gần như hoàn toàn. Chẳng có gì là gọi là đẹp, chẳng có gì gọi là dũng cảm hay tình yêu nước vượt lên trên khát vọng sống cả. Một thế hệ bị cơn sóng chiến tranh ập đến và cuốn đi. Trong số hàng vạn người đó, mấy phần là muốn ra đi theo tiếng gọi của tổ quốc, mấy phần là bị ép buộc phải bỏ lại quê nhà mà phải chết đi đầy đau đớn, nằm lại nơi rừng thiêng nước độc xa lạ. Kể cả với những người sống sót, như Kiên, như Phương, cái bóng ma của chiến tranh vĩnh viễn ám lấy cuộc đời họ, họ trở thành những thứ gì đó nửa người nửa ma, một chân đã bước vào mảnh đất hòa bình mà tâm tưởng vẫn bám víu lấy quá khứ chiến tranh loạn lạc. Mình không hình dung được tầm cỡ nỗi đau mà chiến tranh để lại cho đến khi đọc cuốn sách này. Tác giả dùng chữ Nỗi buồn để đặt tên vẫn còn nhẹ nhàng lắm. Chiến tranh hoàn toàn không có chút gì đẹp đẽ, như truyền hình và những tác phẩn văn chương ngợi ca vẫn vẽ nên.

Mình muốn chép lại đây vài đoạn mà dù có tách ra khỏi bối cảnh câu chuyện thì vẫn khiến người đọc rùng mình vì tầm ảnh hưởng quá lớn mà chiến tranh gây ra, cả với người ra đi và người ở lại:

- Giá có cách gì thông tin cho họ biết là đã thắng lợi rồi cho họ an lòng nhỉ?
- Ôi giời. Có nói được thì cũng nói làm gì cơ. Dưới âm ty người ta chẳng nhớ chiến tranh là cái trò gì nữa đâu. Chém giết là sự nghiệp của những thằng đang sống.
- Nhưng dù sao thì cũng đã hòa bình. Giá mà giờ phút hòa bình là giờ phút phục sinh tất cả những người đã chết trận nhỉ.
- Hừ, hòa-bình! Mẹ kiếp, hòa-bình chẳng qua là thứ cây mọc lên từ máu thịt bao anh em mình, để chừa lại chút xương. Mà những người được phân công nằm lại gác rừng le là những người đáng sống nhất.

[…]

Còn Kiên và Phương thì cứ ngồi lặng đi như vậy, tình cảm tê dại, không nghĩ ngợi nổi điều gì. Chẳng để ý đến máy bay, chẳng nhìn gì đến những người chạy bom chạy đạn từ thị xã không ngừng đổ ra, gồng gánh dắt díu, bồng bế, khiêng cáng.

Những cảnh khốn khổ, những cảnh thương tâm. Hai đứa cũng như quyết một mực không nói gì với nhau, không nhìn sang nhau. Không nghĩ tới khát tới đói, mặc dù rất đói, rất khát. Về sau, trong những đêm ngày liên miên của chiến tranh Kiên vẫn thường thấy lại ở mình và ở những người xung quanh những giờ phút dài dằng dác chìm chết trong trạng thái mất hồn này, một trạng thái như thể bị nhồi bông vào óc, không sợ hãi, không phấn chấn, không vui, không buồn, chẳng thiết gì, chẳng lo cũng chẳng mong gì, một trạng thái ù lì, mụ mị, đánh đồng người khôn người dại, người gan kẻ nhát, đánh đồng lính với quan thậm chí đánh đồng thù bạn, cuộc sống cõi chết, hạnh phúc đau khổ.

[…]

Một kẻ bị ma ám, người ta bảo thế, một di chứng của thời đại trước. Một con ma men, uống để sám hối, để chôn vùi những uẩn khúc, những tội lỗi hẳn là vô khối trong đời. Một kẻ được đàn bà ưa thích và cưu mang song lại là một tay ái nam ái nữ về phần hồn. Một tay tiểu tư sản thực thụ cuối cùng của khu phố, phản loạn và cực đoan song cực kỳ bạc nhược và cực kỳ do dự.

[Bánh Ít Nhân Thịt · Rating 5 out of 5]

Tại sao không dạy quyển này trong sách giáo khoa vậy?

Quyển sách này chắc ở trên một level khác so với mấy cuốn historical fiction của Việt Nam rồi (những cuốn đó vẫn hay nha, don't be offended). Mà nó có phải historical fiction không vậy? Hay là sách tâm lý? Nhật ký?
Nó không theo những mô típ thông thường của historical fiction. Quyển này như một dòng stream of consciousness u ám, ngập tràn các biểu tượng, ẩn dụ.
Quyển sách Việt Nam yêu thích nhất của mình!

Quyển này nhiều đoạn hay lắm nhưng mình xin chia sẻ hai đoạn mà mình thấy đại diện tốt nhất cho tinh thần quyển này (à yên tâm là ko spoil nội dung chính)



Kiên và Phương hẹn thề nhau nếu sau chiến tranh còn sống sót thì họ sẽ quay lại với nhau. Họ hứa với nhau như thế do họ ngây thơ tưởng sau chiến tranh họ vẫn như xưa, nên đến với nhau là hợp lý rồi.
Nhưng họ bỡ ngỡ nhận ra chiến tranh đã thay đổi mình quá nhiều. Tình yêu giờ không còn như xưa nữa. Không phải tại vì họ không còn yêu nhau nữa, mà vì hai chủ thể của tình yêu đó đều đã chết rồi. Kiên và Phương sau chiến trang là hai con người khác.



Kiên được cầm báng súng liên thanh để phục kích quân Ngụy. Trước đó anh nghĩ mình sắp thực hiện một việc gì đó vinh quang.
Giặc tới, Kiên nổ súng. Chỉ trong vòng vài phút, cả trăm quân Ngụy đã bỏ mạng. Mãi tới lúc đó Kiên mới nhận ra bản chất thật của chiến tranh.
Nó không vinh quang, nó không anh dũng...
Nó chỉ là một nghi lễ thảm sát. Giết hoặc bị giết...

[Ben Jaques-Leslie · Rating 5 out of 5]

Sometimes when you read a book in translation, it's hard to tell who to congratulate on a job well done. Is it the author or the translator? In the case of the Sorrow of War, the credit most certainly goes to the author, Bao Ninh. It is amazing that this book can be some horrifying and heart-wrenching through such a poor translation. When I was in Vietnam in 2001, I saw the author speak about this book to our class. he was quiet and soft-spoken. He wasn't exactly popular with the Vietnamese government.

If you're interested in the Vietnam War, absolutely read this book.

[Steve Kettmann · Rating 5 out of 5]

As the title makes clear, this is not a book you can read without some real emotional work; Bao Ninh, pen name of a North Vietnamese veteran, barely mentions the invading Americans, except in a few searing passages that come through with a cinematic calm and vividness. His overall subject is what war does to the people who fight it, and the novel is in part about the writing of the novel, the kind of approach that usually fails, at least in my estimation, but here works oddly well. It helps to establish the mood of reluctant truth telling, since either way, telling the truth or not, there's no hope left, no beauty left, only whatever refracted glow might remain from peering into the joys of the distant past. The main character, Kien, has many stories from the war, but the glimpses of post-war Hanoi are also jarring. Here is a description of the end of the war, what Americans think of as the Fall of Saigon in 1975, as seen from the other side: "Peace had rushed in brutally, leaving them dazed and staggering in its wake. They were more amazed than happy with the peace. Kien sat in the canteen of the Air France terminal (in Saigon), his legs up on a table, quietly drinking. One after another he downed the cups of brandy, the way a barbarian would, as if to insult life. Many of those around him had passed out, but he just kept on drinking. A strange and horrible night."

[Nguyên Trang · Rating 4 out of 5]

Đây không chỉ là nỗi buồn chiến tranh mà là nỗi buồn của kiếp người khi nhận ra cuộc sống là bông hoa đẹp mọc lên từ rữa nát và dù ở bất cứ sắc thái huy hoàng nào của nó, rữa nát vẫn ở đó và sẽ cuốn phăng tất cả vào một ngày nào đó. Thật buồn khi lướt qua bình luận quốc tế thấy viết rằng cuốn sách này khiến thế giới nhận ra người Việt không phải là "vô cảm như những robot". Ôi cái cuộc đời kinh tởm này.

Về văn chương thuần túy, cuốn sách gần như viết ổn. Tất cả các đoạn về chiến tranh đều ổn. Nhưng khi trở lại đời thường, đặc biệt là hậu chiến thì nhiều chỗ sa lầy vào văn chương ba xu kiểu Dương Thu Hương, đọc rất buồn nôn. May mắn là những đoạn yếu này chỉ chiếm khoảng 10-15% và không làm lợm được cái đẹp chung của tác phẩm.

[Hannah · Rating 3 out of 5]

I read this book on the recommendation of someone from Goodreads who had suggested it to me after I posted a review for Viet Thanh Nguyen's The Sympathizer. I mentioned that all the books I'd read about the Vietnam War until then had been about the US experience and that I would like to read more about the Vietnamese experience. This book certainly gave me that and more. However, I give this a sub-three rating (rounding up to three) because no matter how much sympathy I have for Kien, I could not find anything in me to like him enough. I don't consider his character developed enough in this book. It was more about his memories than about his actual feelings or his struggles. I think I would've been more interested in him if he talked about the impact of his alcoholism as a result of the recurring trauma in his nightmares.

A gripe: rape is a weapon of war. By the time soldiers have been fighting a while and have seen one horror after another, they are desensitized to humanness and rape becomes one more terrible consequence. Sometimes it's used to punish the enemies. Sometimes it's done because they feel it's their right (rape and pillaging has been a war strategy/victory lap for centuries). Either way, they don't see the women being raped as people, and yet, it's the women who have to live with the physical, emotional, and psychological scars the rest of their lives.

I remember being in high school when my mom told me about the 50,000-200,000 (count still unknown) Korean "comfort women." These were actually teenagers, often prepubescent, who were kidnapped by the Japanese and sexually enslaved through two wars (Sino-Japanese War and World War II). They were forcibly confined to military quarters that were set aside for the sole purpose of serving as dedicated brothels. These girls were often subjected to rape by 20-30 men consecutively, without food or breaks. As they died, got pregnant, or otherwise became unusable, they were discarded or killed and then easily replaced. The Japanese supposedly did this to limit risks of prostitutes who might apply the "art of pillow talk," keep their medical costs low for treating venereal disease, and avoid international attention for events like the Rape of Nanjing. The "lucky" women who survived had to live in silence afterward about it - there were support groups, no social services, no place of acceptance in Korean society for raped women (still doesn't really exist). They would've been stigmatized as tainted for having been used by multiple men. And thanks to the influence of western missionaries, a woman's virginity at marriage was still considered sacred. The reason my mom was telling me about them was because she was reading the Korean newspaper to me about an elderly man who had recently discovered his wife had been a comfort woman, felt humiliated for having married a "dirty" woman, and felt shame for having been her husband all those decades. She then told me about a family friend who found out the same of his wife and how he became an alcoholic as a result of his inability to cope with his shame. (He made so much more sense to me after she told me about this.)

I mention all this because this book also has one woman who was raped by multiple men who was rejected by her lover because he couldn't look at her the same way again. He was not the one raped, yet he was the one who felt hurt by it. I wanted to kick him in the head and put him out of his misery. I wanted to hold the woman and care for her wounds. I also feel like this woman did not have to be raped, that it was a consequence of (de-)colonization and the Cold War. Sometimes, it feels like there is no end to the damage done by Western greed and Western guns. The title feels completely apropos.

So while I read this book to understand the Vietnam War better through Vietnamese eyes, I'd now like to see it better through the perspective of Vietnamese women.

[Ha Thu · Rating 3 out of 5]

Đọc “nỗi buồn chiến tranh” như uống một chai rượu nặng. Thích nó không và làm thế nào để đánh gia, phụ thuộc vào bạn có tửu lượng đến đâu, và vốn có thích uống rượu không. Có sẵn sàng cho hangover khó chịu chỉ vì vài phút thăng hoa hay không.
Không nằm vào vùng đối tượng trên, đến với quyển sách này mình có 2 mục đích: 1: hiểu rõ hơn về thực trạng chiến tranh. 2: giải trí đơn thuần. Tuy nhiên cả hai mục đích này đều khó có thể thỏa mãn được với quyển sách này.
Lý do thứ nhất rất hiển nhiên: đây là fiction, có nghĩa là nó có thể có phần thật, nhưng cũng có thể hoàn toàn là hư cấu, là sản phẩm của trí tưởng tượng. Với cái nhìn thành kính nhất đối với chiến tranh và những người đã nằm xuống, đọc quyển sách này mình luôn đứng giữa hai bờ tâm trạng: một là thương tâm trước cái vô nghĩa và tàn khốc của chiến tranh, Thứ hai, là sự ngờ vực đây liệu có phải là kết quả của cái nhìn bi kịch hóa, cóp nhặt những mặt phiến diện nhất của chiến tranh, làm thành một tuyển tập của sự bi quan?
Về mục đích giải trí, trên phương diện văn học: như đã nói, tác phẩm này khác xa với những gì mình đã tưởng tượng, Nó không phải là một bữa tiệc cảm xúc: có đầy đủ vị đắng ngọt mặn cay, rồi thi thoảng điểm rượu (hay là những kí ức đau buồn nhất) xúc tác người đọc vào trạng thái đỉnh cao cảm xúc. Đúng hơn, đọc quyển sách này giống nốc ừng ực một chai rượu nặng đô, không đồ nhắm, uống chay, uống để mà uống. Hết nửa quyển sách, cốt truyện hầu như không hề phát triển. Đọc mà gần như kiệt sức, bội thực những nỗi đau khổ và những cảnh ghê rợn của chiến tranh táng liên tục đến nhức đầu. Bút pháp miêu tả rất tỉ mỉ, những phép ẩn dụ so sánh rất đẹp, nhưng lại quá nhiều, quá độ, đôi lúc dẫn đến sáo rỗng, no bụng chán con mắt người đọc.
Hy vọng review này không làm nhiều người nghĩ rằng, không nếm trải chiến tranh, biết gì mà phán. Mình nhìn dưới góc độ một người đọc khách quan nhất, đọc để hiểu và biết, và đành giá. Ý nghĩa lớn nhất của quyển sách này là tại chính thời điểm nó ra đời năm 89, nó là tác phẩm đầu tiên dám đứng lên và phác họa chiến tranh dưới một góc độ mới, từ cái nhìn rất “người”, chứ không phải là một cái máy ghi âm của xã hội chủ nghĩa.

[Michelle · Rating 4 out of 5]

This is a Vietnamese book, fiction based on real-life experiences.

We follow Kein, whose job in the Vietnam war was to search for dead bodies in the jungle. In the years after the war ended, he would drink to excess and write down the things that kept him up at night. This is his story. It's jumbled and mostly out of chronological order, which can be confusing. However, the last few pages address the issues that put things into perspective for me.

This book is full of horrors. Pages full of broken dreams and broken spirits. Lost lives, lost souls. You're going to step over a lot of dead people reading this novel. The sorrows of war. There are no winners here.

We hear a lot about PTSD in terms of the American soldiers who fought in the Vietnam war, I think the term PTSD was coined specifically for these particular soldiers, yet we never hear about the aftereffects l, sufferings and PTSD of the Vietnamese.

This book is difficult to read. The author doesn't shy away from the reality of war and how it breaks down the human mind and spirit. It's dirty, raw, and incredibly insightful.

Four stars.

[Ha-Linh · Rating 5 out of 5]

“Nỗi buồn chiến tranh” là cuốn sách mình đã được nghe rất nhiều người khen ngợi, từ nhiều năm trước. Mình đã chần chừ mãi không đọc, nhưng đúng là các tác phẩm luôn có cách tìm đến bạn vào một thời điểm thích hợp. Đối với mình, cuốn này hoàn toàn xứng đáng với những lời ngợi ca mà nó đã nhận được. Cuốn truyện là những dòng hồi tưởng đứt gãy, chồng chất lên nhau của Kiên, một người lính sau khi tham gia cuộc chiến tranh chống Mỹ, về những điều đã xảy ra trong quá khứ, về đồng đội mình, về người con gái anh yêu, về những con người mà cuộc sống của họ đã bị chiến tranh càn quét. Bên trong của lớp hào quang chiến thắng rực rỡ huy hoàng, số phận của mỗi cá thể đều đã bị cuộc chiến phá huỷ theo cách này hay cách khác, để người đọc nhận ra rằng dù thuộc bên thắng cuộc hay bên bại trận, mỗi người đều phải trả cái giá quá lớn khi cuộc sống của họ đã thay đổi mãi mãi. Nhưng một điều kì lạ là sau khi bị hút trọn sinh khí vì những mất mát tổn thương quá lớn từ chiến tranh, điều giúp Kiên tiếp tục sống lại chính là “nỗi buồn chiến tranh”, những kỉ niệm, kí ức triền miên đó, và mong muốn tha thiết được viết về nó, ghi lại nó của anh. Đối với những người bộ đội trải qua quá nhiều sang chấn tâm lý hậu chiến, con đường đi tới tương lai lại là con đường tìm về quá khứ, họ cứ sống mãi gặm nhấm mãi những hồi ức của thời đã qua.

Khoảng một phần tư đầu của sách đối với mình khá là khó đọc vì tác giả còn đang giăng ra những suy tưởng rối tung lộn xộn, chuyện nọ xọ chuyện kia của nhân vật chính, những kí ức chắp vá không đến đầu đến cuối. Dần dần, từng miếng ghép đó đều được hé lộ chi tiết, và khi đã nhập tâm, mình cũng hoà vào dòng sông kí ức cuồn cuộn da diết không ngừng nghỉ của Kiên. Những hình ảnh khốc liệt của cuộc chiến với những cảnh thịt nát xương tan, đồng đội hi sinh ngay trước mắt, những cảnh tượng hoang tàn cả trong ngày giải phóng tưởng chừng chỉ toàn vinh quang, những số phận con người bị dập nát vì chiến tranh không cho họ lựa chọn nào khác… Tất cả dường như đều là nạn nhân của hoàn cảnh, dù họ đã cố gắng níu kéo nhân tính, lòng trắc ẩn của mình, nhưng khi ở giữa sự sống và cái chết, mấy ai đủ dũng cảm giữ cho tâm hồn mình trong sạch không tì vết…

“Nỗi buồn chiến tranh” còn có một tên khác là “Thân phận của tình yêu”, và thú thực mình thích cái tên này không kém gì tên gốc, bởi lẽ cuốn tiểu thuyết không chỉ nói về chiến tranh và sự tàn phá của nó, mà còn mô tả sâu sắc về số phận con người với tình yêu và niềm đau trên cái phông nền của lịch sử như thế. Mối tình tha thiết, đầy si mê, trong sáng nhưng lại sâu đậm của Kiên và Phương đã nâng tầm khiến cho quyển sách này không chỉ mang tính thời đại (về chiến tranh), mà còn chạm đến những giá trị vĩnh cửu (về con người). Những đoạn miêu tả của Bảo Ninh về vẻ đẹp hoàn mĩ của Phương, về xáo trộn tâm lý của hai người khi biến cố xảy ra, về những niềm đau khắc khoải không nguôi của Kiên thực sự là những áng văn khiến trái tim mình rung cảm mạnh mẽ, nhiều khi làm đầu ngón tay tê tê, lòng quặn thắt vì xót xa, xúc động. Vừa đọc mình vừa nghĩ tới câu này của Trịnh Công Sơn: “Sống giữa đời này chỉ có thân phận và tình yêu. Thân phận thì hữu hạn. Tình yêu thì vô cùng. Chúng ta làm cách nào để nuôi dưỡng tình yêu để tình yêu có thể cứu chuộc thân phận trên cây thập giá đời.” Đối với mình, dù cuốn sách có sầu muộn, ám ảnh đến đâu, thì tình yêu vẫn len lỏi mãnh liệt trong dòng chảy cuộc đời của những con người ở trong sách, từ cô gái sống lặng lẽ ở căn nhà “dù sao cũng còn một nơi, cũng còn một người…” cho tới người đàn bà câm giữ đống bản thảo. Những lúc Kiên buồn bã, chán chường, chẳng còn gì tha thiết với cuộc sống, anh lại nghe thấy tiếng gọi của Phương “Kiên…! Kiên… iên…” và tiếng nói trong tâm tưởng ấy dường như lại giúp anh bước tiếp.

Bút pháp và nghệ thuật xây dựng truyện của Bảo Ninh thực sự làm mình bất ngờ. Ngoài một điểm trừ là nhiều câu văn của ông hơi rườm rà, dài dòng, rối nghĩa, thì cách mô tả kí ức một cách úp mở, lồng ghép chồng chéo vào nhau của ông không thua kém những tác giả lớn như Ishiguro (trong Cảnh đồi mờ xám) hay Tim O’Brien (trong The Things We Carried). Sự lạc lõng, cô đơn chán chường của Kiên, và cả sự mộng ảo của Phương cũng làm mình nhớ tới Sói thảo nguyên của Herman Hesse, một con người lạc thời, chơi vơi giữa sự chuyển giao của thời cuộc. Mình đã xem lướt sách qua lại sau khi đọc xong và thấy một số chi tiết được cài cắm từ đầu, nhưng phải mãi về sau mới được giải đáp, chứng tỏ ngòi bút cao tay của Bảo Ninh. Sự mê dại, đầy ẩn ức của câu chuyện tình yêu giữa Kiên và Phương, qua đó làm nổi bật con người giữa xoay vần của số phận, mang đến một nét độc đáo so với các tác phẩm khác về đề tài chiến tranh.

Mình đã đọc một vài chia sẻ của các bạn là muốn giới thiệu cuốn sách này cho tất cả người Việt Nam. Mình thì sẽ không nói như vậy. Mình nghĩ đây là một cuốn sách mình sẽ giới thiệu cho tất cả mọi người, bởi nó không chỉ là một câu chuyện về chiến tranh Việt Nam, thậm chí không chỉ là một câu chuyện về chiến tranh, mà nó còn là một câu chuyện về thân phận con người, về tình yêu, về tổn thương, mất mát, và những giá trị phổ quát đó không phân biệt bất cứ dân tộc nào.

4.5 ⭐️

[Courtney Lindwall · Rating 2 out of 5]

My main problem with this book, besides the general lack of character development and plot, is that its overall theme seems overdone.

The novel follows the story of a North Vietnamese soldier that loses love and faces the hardships of a physical, but also emotional war. Now, it might have been the fact that I had read Things They Carried and Red Badge of Courage only months before, but writing a story about the idea that war causes "emotional struggles" is not new. It is no longer controversial to depict the front lines as something other than noble and heroic.

Because I know that this novel was controversial in Northern Vietnam, I can understand the rise of its popularity and reputation. At the time, unveiling a side of the soldier that was not unfalteringly dedicated to die for their country was brazen. Now? Eh. 200 something pages about your inner battles is still a valid memoir about war, but I guess it's just not that interesting anymore? I'm not taken aback by its profundity. For its historical value, perhaps, the novel has merit. But literature-wise, Ninh's prose alone is not enough to keep it afloat when you take away the "important message" aspect. Because the message wasn't necessarily powerful. Things They Carried told about many of the same wartime hardships and did it with a hell of a lot more authority/skill.
Ninh beats down his ideas to the point of literary pulp and the reader is left exhausted and a bit annoyed that nothing really revolutionary came after page 60 that hadn't already been clearly stated. Write an essay, for Christ's sake. Maybe a nice short story. No need to shove a singular idea into a plot-line when the medium of a novel does not provide your message any other benefits.
Then my last criticism of Ninh's work is his clichéd writing. Overused metaphors, cheesy dialogue, trite story-line. Maybe Ninh had a really shitty translator? But nonetheless I had a hard time caring about characters that said things like, ~it was darkness that emanated from my soul~ ...
Plus, as if I my opinion of Things They Carried's superiority was not already solidified, Ninh tries his hand at some disappointing metafiction and narrator-twists and it just falls flat. It all seemed too obvious.
Though I do find the Vietnam War fascinating, and reading a novel from the Northern perspective was an interesting choice by my teacher, I still have to say that Ninh wasn't the author to do it justice.

[William Graney · Rating 5 out of 5]

The first half of this book read like an opium dream. The battles and the imagery from the Jungle of the Screaming Souls presented me with a very different perspective of the North Vietnamense soldier than what I thought it would be.
In fact, my view of just about everything I thought I knew about North Vietnam from the mid-60's to the mid-70's was altered by this book.
In the second half of the book there is a lot more focus on the main character (Kien) and his childhood sweetheart Phuong. Every scene with Kien and Phuong is riveting, whether it is inherently tender or filled with violence.
Another moving section of the book was when Kien and Hoa were searching for the river. I was completely immersed and it stuck with me throughout the remainder of the book.
I know a book is heading for 5-stars when, as I'm nearing the end, I read slowly and try to savor the last 20 pages or so. That was the case with this one and as I look at the book sitting next to me I see a large number of dog eared pages. That isn't from marking my place (I always use bookmarks) but to lead to passages that I'll want to re-read in the future when I feel the desire to pick up the book again.
Captivating characters, excellent writing, interesting storylines and the disillusionment of stereotypes; you can't ask for much more than that in a novel.

[G.G. · Rating 4 out of 5]

A wonderful novel about the struggle to live with the knowledge that one has survived. The biography of the author in my copy states, "he served with the Glorious 27th Youth Brigade. Of the five hundred who went to war with the brigade in 1969, he is one of ten who survived."

But this isn't a memoir, though it obviously draws on the author's experiences. It's a novel, told in the third person and focusing on the experiences of Kien. It begins after the war is over, as the "Missing In Action body-collecting team awaits the dry season of 1976," and circles back and back to the battles in which Kien fought, the brutality he witnessed, the sacrifices of [the guide] "Hoa and countless other loved comrades, nameless ordinary soldiers" who saved Kien's life, to his childhood and youth in Hanoi, and his struggles to write this novel in the postwar period.

His experience of having survived against the odds, not because he was a better soldier, or braver than others, but simply by chance, good fortune, reminds one of Primo Levi, who also suffered from the immense burden of having survived, of knowing that

the kindest, most worthy people have all fallen away, or even been tortured, humiliated before being killed, or buried and wiped away by the machinery of war.... Justice may have won, but cruelty, death and inhuman violence had also won.

What remained was sorrow, the immense sorrow, the sorrow of having survived. (p.187)

The sorrow of war inside a soldier's heart was in a strange way similar to the sorrow of love. It was a kind of nostalgia, like the immense sadness of a world at dusk. It was a sadness, a missing, a pain which could send one soaring back into the past. The sorrow of the battlefield could not normally be pinpointed to one particular event, or even one person. If you focused on any one event it would soon become a tearing pain. (p.90)

Kien's great love Phuong comes and goes throughout the novel. I have to say I found her incoherent as a character and began to wonder if she is actually standing in for Vietnam itself--beautiful and ravaged, faithful and inconstant, innocent and corrupt.

[Nandakishore Mridula · Rating 5 out of 5]

What remained was sorrow, the immense sorrow, the sorrow of having survived. The sorrow of war.

Sometimes, the moment you start reading a book, you know that you are in presence of great literature. There is a certain cadence to the words, a music in the way the sentences flow, that lets you sense the heartbeat of the author; and you say to yourself yes, I've just encountered a classic which is going to endure over years, over decades, over centuries... going to endure as long as humans walk the earth. The Sorrow of War by the Vietnamese author Bao Ninh is such a book.

Books and movies about the Vietnam war are a dime a dozen, most of them from the American point of view; either about the inhuman suffering of the G.I's at the hands of the unbelievably cruel Viet Cong or - more realistically - about the trauma suffered by the common soldier in an alien land, fighting someone else's war. In contrast, the official narrative from Vietnam never painted the NVA (North Vietnamese Army) in any shade less than heroic, and the Americans were always portrayed as unutterably evil. Between the two versions, truth was lost somewhere in the wilderness.

It is in this context that Bao Ninh's novel becomes important. This tale is not about heroes or villains, but a bunch of human beings, caught in a horrible, drawn-out conflict which changed most of them into deranged maniacs or chronic depressives. There is nothing noble about the war narrated by this author. Through the eyes of Kien, a soldier who lost everything in the war, we witness the tragedy that accompanied the birth of a nation.

The story starts with Kien on a mission to unearth soldiers missing in action, in the Jungle of Screaming Souls, where his 27th battalion was wiped out except for ten survivors - nine of whom were to die before the war came to an end, the last one just three hours before the event. Only Kien was left, along with his unending grief. And the jungle where they died absorbed their tormented souls and earned its name.

The fallen soldiers shared one destiny; no longer were there honorable or disgraced soldiers, heroic or cowardly, worthy or worthless. Now they were merely names and remains.

For some of the other dead, not even that. Some had been totally vaporized, or blasted into such small pieces that their remains had long since been liquidized into mud.

Kien's chronicle then moves ahead without any logical sequence, jerking back and forth in time and space, like a badly edited movie with frequent jump cuts. There are no chapters in this book. It's one continuous yet jerky narrative, with multiple shifting viewpoints, and at some point of time we come to know that Kien is writing a novel, and fiction and fact have no clear boundaries.

The disillusionment of war is symbolically represented through Kien's love of his childhood sweetheart Phuong, a love he strangely could never consummate. He comes across many women during his military career - friends, foes, soldiers, nurses, prostitutes, even corpses - and all of them, to him, represent his estranged love. But when Kien meets Phuong after the war, she is changed - she now sells her favours to the highest bidder. Even though Kien wants to continue their relationship, she refuses.

"When are you leaving?"

"Tonight. Now. We won't see each other ever again," she said.

"Just like that? Like closing a bad book?" he said.

They stood and embraced, kissing for a few moments. Phuong pushed him away. "That's enough!" she said.

Kien followed her as she walked to the door. As she was about to leave she turned and leaned against the door."Forgive me, and now forget me," she said. "I may not know what exactly my future holds, but I do know we can't meet again."

"Are you in love?" he said.

"I loved you and only you, Kien. I never loved anyone else. And you?" she asked.

"I still love you," he replied.

She departed, forever. He had only two loves in his entire life. Phuong at seventeen in the prewar days, and Phuong now, after the war.

We come to know the crucial event that lead to the crack in their relationship towards the end - and in a way, it symbolises the whole disillusionment of an idealistic young man who rushed into war, dreaming of a better tomorrow.

But war was a world with no home, no roof, no comforts. A miserable journey, of endless drifting. War was a world without real men, without real women, without feeling.

And in the end, nothing is left but a deep exhaustion.

All around the airport the victorious troops were enjoying their greatest prize: sleep.

***

This novel is autobiographical to a large extent. The author describes atrocity after atrocity - rape, torture, and murder - in a matter-of-fact voice from which all feeling has leached away. We move ahead like zombies through the book, maybe in the same fashion that Vietnamese people moved through life in the war years, as though crawling through an endless tunnel.

Half a century has passed since the unification. This year, Vietnam is celebrating fifty years of independence. One sincerely hopes that the country has laid its ghosts to rest for good.

But then, one is afraid that if one strains one's hearing hard enough, one can still hear the souls screaming in the forest...

[Inderjit Sanghera · Rating 5 out of 5]

In 'The Sorrow of War', Ninh dissects the horrors of war, his harrowing account exploring the psychological impact war has people, how is strips soldiers of their sense of humanity, of their innocence, the sense of adventure and solidarity it engenders is soon  overtaken by the cruelty and violence it exposes soldiers to;

"Forever he would ache with the longing to follow that shining light from the horizons of his past; to return to those moments of the first sparks of war, the glimmerings of his first adventures and the light of love shining from deep in his childhood."

'The Sorrow of War' follows the life of Kien, as he reminisces about the impact of the Vietnamese War on his life. A deep-seated sense of ennui has built up in Kien; partially this is a result of the war, with his adolescence shining like a gossamer web of brightness against the shadow which the war casts on his life. It renders Kien almost incapable of feeling, or, rather Kien has had to divest himself of feelings in order to cope with the psychological damage of war. This feeling is exacerbated by his heart-break over his failed relationship with Phuong, who acts as a kind of ideal with whom Kien is unable to consummate a lasting relationship. It would be difficult to pin down what Phuong represents to Kien, a dream or mirage, or perhaps a brief glimmer of beauty in a world full of pain, the sole shining beacon with which Kien is able to orientate himself amidst a world of darkness.

Few novels capture the degradation of war like 'The Sorrow of War'. Not just the violence but, as Kien himself contemplates, the worthlessness of it all-after all what exactly has really changed since before the war to justify the loss of lives of so many people? Kien briefly ponders all of the stories he may have told if his life had not been ruined by war; stories of love, of the lives of ordinary people and their every-day concerns, instead Kien can only depict a world ruined by a senseless war, of perpetual violence and degradation punctuated by odd moments of beauty, like the silhouette of the female soldier against the setting sun as she sacrifices herself for her wounded comrades;

"One year in the seventies a false spring had appeared in Hanoi. The sun shone during the day and the air was as light or clean as April or May. The trees whose branches had turned bare during winter suddenly sprouted beautiful buds. In the parks the flowers began blooming and migratory birds began returning to nest under the eaves of the buildings. For those few moments in a season Hanoi lost its lonely, desolate look."

[Ming Wei · Rating 5 out of 5]

Havea big interest in military history, which as influenced many of the stories that I have published. My knowledge of the Vietnam war was limited until I read this book, I really enjoyed it, easy to read and follow, would read more of this authors work if military related

[Emmett · Rating 4 out of 5]

Mặc dù tôi đã sống ở Việt Nam 3 năm rồi, đây là lần đầu tôi đọc sách từ một nhà văn Việt. Tôi đã đọc bản tiếng Anh nhưng mình vẫn thấy câu chuyện này tình cảm và sâu sắc.

“Even such a tiny stream of life, running through this apartment building, contained so many waterfalls, so many cliffs, so many eddies and whirlpools. Children were born to life, sprouted like mushrooms after a shower of rain, grew up, became adults. The adults grew old, some of them falling away every year. Generation after generation, like the waves of the sea.”

I’m glad I decided to read The Sorrow of War. I have been meaning to read more Vietnamese authors and this is actually my first one, if I don’t count Americans of Vietnamese origin. Of course the war is an important part of the country's recent history and it has affected the psyche of the nation to this day, so it makes sense to start with a novel dealing with this theme.

I enjoyed the way the story jumps around from past to present and doesn’t seem to have a pattern. It is fractured in the same way that the main character Kien’s life has been fractured by the war. Many of the characters made an impact, despite the fact that they may have only appeared on a page or two. Kien’s relationship with Phuong anchored the novel as she was a symbol of the happiness and purity that filled his life prior to war times. But just like Kien, after the war was over, she too carried emotional burdens that could not be erased or forgotten. Both of them in the end became unable to reconcile the present with the past.

Going into the book, I was not expecting it to tell such a gray story. I had thought perhaps Bảo Ninh would have been more positive towards the faction he supported in the war, but it was refreshing to see that he only wrote of the toll war takes on all involved. No one was made out to be the hero or the villain and no one emerged unscathed. Although it is a work of fiction, Bảo Ninh clearly pulled from his own experience in the war to write this. Knowing that he went to war himself and experienced many of these situations himself as a soldier made the novel that much more intense and emotional.

I also would like to point out in contrast to some other reviewers that while reading I didn’t feel the novel was translated poorly. Vietnamese and English as languages have almost nothing in common. It is particularly difficult to translate from one to the other. Additionally, ways of speaking or expressing things in English would not necessarily be appropriate in Vietnamese and vice-versa.

[Andrew]

This was my first time reading anything from the vast oeuvre of Vietnamese literature, so I can't compare it to a canon Bao was probably inspired by. What I can compare it to is the range of American stories and movies concerning that vicious land war that slashed three nations to ribbons. The parallels to the Deer Hunter are striking, really.

He writes in an intimately personal, rather modernist idiom that has largely been forgotten by Anglo-American writers. Rather than rely on linear nattive, he chooses to write in a jarring, fragmented stream-of-consciousness. Think of it as PTSD literature. It's a logical way to write about war, but that doesn't make it any less courageous and effective.

[Khue Dinh · Rating 4 out of 5]

Những con người này, theo mình, dù chiến tranh hay không họ cũng đều buồn như vậy thôi. Song cái buồn đó lại ở một kiểu khác. Có thể nó sẽ không ác liệt, cay đắng và tăm tối hơn, cũng không viết thành sách được. Nhưng buồn thì vẫn là buồn, thời nào thì cũng có những nỗi buồn, đại loại vậy.

[Mirnes Alispahić · Rating 5 out of 5]

Sometimes it happens that a writer bleeds words on paper, mostly while talking about his life, so his novel becomes a written trace of his existence, emotions, and what he went through. Bao Ninh is one such writer, a man who, in his debut and only novel "The Sorrow of War", wove himself into the sentences of his novel and thus gave us a powerful novel for generations to come.

During the Vietnam War, he served in the 27th Vietnam War. A youth brigade in the ranks of North Vietnam. Of the 500 young men and women in that unit, 10 of them survived. Six of them committed suicide in the 10 years since the war. Ninh told the story of that generation of losers on the winning side of the Vietnam War, which led to his novel being banned by the Communist Party for a long time, and he was under surveillance.

Filled with melancholy from the first to the last letter, "The Sorrow of War" is a novel about war, what is left behind, human destinies, tragic love, and the struggle with demons within those who survive. The only way to get rid of them is to write and in what beautiful and sorrowful way Ninh does it. They called "The Sorrow of War" "All Quiet on the Western Front" for new generations, which tells a lot about the strength of the novel and the impression it leaves, and after reading it, you will not be able to get rid of the bitterness in your mouth and the lump in your throat for a long time, both because of the sadness that is felt, and because of the scenes that Ninh writes.

However, Ninh seems to be ashamed of himself, of what he did, who he was, and what he turned into, or maybe it was easier for him to write that way, so he splits his personality and writes the novel in the third person. His alter ego becomes Kien, a young man whose story begins a few years after the war, when, as a member of a unit for collecting the dead and searching for the missing, he finds himself again in the Jungle of Screaming Souls, the place where his brigade left bones. From that moment on, as he lies on a hammock in the back of a Russian truck filled with remains, haunted by memories, Kien tells his story in an extremely non-linear way, as if his train of thought was interrupted and then reassembled, he walks from period to period, bringing us scenes from life, and tells the story of Kien, a young man at the age of 17 who goes to war full of enthusiasm and ideals. And he returns as an old man in the body of a 27-year-old, who is burdened with what he has been through.

Years go by, Kien is now in her forties, but the sorrow does not subside. It is a part of his being, it accompanies him, as well as the spirits of his comrades-in-arms, memories of war and love, which he has never overcome. He is a damaged man, who writes to survive, not to be published. He writes at night, gets drunk, and is only accompanied by a mute girl who preserves his manuscript, as it is, scattered and disjointed, only to have Ninh appear at the end of the novel, as a first-person narrator, and takes over the manuscript and publishes it in that scattered form.

The novel has no chapters, but a series of passages, each as if taken out of Ninh's memory, about individual struggles, women he met, friends he lost, things he saw, and each of them carries a blow that takes the breath out of our lungs. I will single out the scene in which the mail arrives in the unit, the only letter they receive is for a soldier from his mother who tells him about her life, prays for him, and rejoices in his letter because he is the only member of her family who is left after she lost her second son. The old woman does not know that her son deserted a few days before, intending to return to her, but they found him dead in the jungle. Told in such a way, fragmented and disjointed, it can be described as a PTSD train of thought.

For this novel, Ninh was awarded the International Prize for Fiction in 1994, which is now the Man Booker International Prize, and found its way to the West thanks to a rough translation into English by a friend of his, who brought the manuscript to the editor's desk. Ninh wrote a second novel, called "Steppe", but did not publish it for fear of repercussions, and in an interview, he said "that in Vietnam it is not the right time to publish a novel".

[Nhi Nguyen · Rating 5 out of 5]

# **VẬY “NỖI BUỒN CHIẾN TRANH” LÀ GÌ?**

Là nỗi buồn của một gã tên Kiên, bước vào cuộc chiến với khí thế hừng hực và bước ra khỏi cuộc chiến, gã loay hoay, vô định,

Là nỗi buồn tình yêu của Kiên và Phương - hai con người "lạc loài", "lạc thời". Ở Kiên vẫn có chút gì đó gọi là "đúng thời" (theo cách nói của Phương), còn ở Phương - cô gái trong trẻo "lạc thời" đúng nghĩa,

Là sự câm lặng của cô gái tầng trên, phải chăng là một tấm gương phản chiếu Kiên, nơi anh xem như "bản nháp" để anh ghi lại các ý tưởng,

“*Nỗi buồn chiến tranh”* của Bảo Ninh được xuất bản lần đầu năm 1990, cuốn sách được mệnh danh là "thành tựu lớn nhất của văn học đổi mới" bởi đã thu hút sự chú ý đáng kể trên văn đàn Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung ngay từ khi mới ra mắt. Không đi theo lối mòn khắc họa thành công máu lửa của cuộc chiến, hay niềm hân hoan ngày đại thắng, Bảo Ninh đã vẽ một bức tranh về “Nỗi buồn chiến tranh” đầy bâng khuâng, hụt hẫng, ám ảnh và hoang mang của thân phận người lính sau khi chiến tranh kết thúc.

> *“cứ nhìn kỹ vào nền hòa bình thản nhiên kia và nhìn cái đất nước đã chiến thắng này mà xem: đau xót, chua chát và nhất là buồn xiết bao.”*
>

Lần đầu tiên, mình chứng khiến một cách sâu sắc nhất những gì còn sót lại từ chiến tranh: lỗ chỗ, ngổn ngang hằng hà sa số vết thương, mãi không thể chữa lành. Phải chăng nỗi sợ về sự lãng quên lấn át tất cả, ý nghĩa của việc chiến thắng cuộc chiến trở nên kỳ quặc trong tâm trí Bảo Ninh, khiến ông phải giày vò, phải viết ra và phải tiếp tục sống?

### **NỖI BUỒN CHIẾN TRANH LÀ MỘT DÒNG SÔNG BI THƯƠNG CHẢY XIẾT**

*Nỗi buồn chiến tranh* là câu chuyện về nhân vật Kiên, dõi theo quãng hành trình từ lúc anh chiến đấu đến thời điểm đất nước sau khi hòa bình.

> *“Chiến tranh là cõi không nhà, không cửa, lang thang khốn khổ và phiêu bạt vĩ đại, là cõi không đàn ông, không đàn bà, là thế giới thảm sầu vô cảm và tuyệt tự khủng khiếp nhất của dòng giống con người.”*
>

Mình đã bao lần dừng lại tập truyện này mỗi khi bàng hoàng khi chứng kiến tâm hồn của Kiên bị chiến tranh bào mòn, hủy hoại, phải chứng kiến nhân tính cùng tình yêu bị xem thường, chà đạp để rồi sau cùng, Kiên mãi mãi không thể quay về cuộc sống bình thường được nữa.

“Nỗi buồn chiến tranh” là tuyển tập dòng ký ức lộn xộn, vỡ vụn và sâu gắm của Kiên. Chuỗi ngày tháng Kiên cùng đồng đội chiến đấu trong tuyệt vọng vô phương, chứng kiến từng người một bên cạnh ngã xuống, tình người trở nên mỏng manh tựa làn khói đã in đậm dấu ấn vào tâm trí anh. Ở nơi đó, Kiên gom góp tất cả thương đau quá khứ, trải chúng ra, phác họa chúng bằng ngòi bút của mình.

Làm sao ta quên được tiểu đoàn 27 bị “thần chết sờ soạng”?

Làm sao ta quên được Can - kẻ đào ngũ - mà bị số phận bỏ quên, không thể “gặp lại mẹ”, không thể “nhìn thấy làng tôi” một lần?

Làm sao ta quên được Thịnh - người đồng chí đã nằm yên nghỉ nơi đại ngàn?

Làm sao ta quên được cô gái giao liên xinh tươi tên Hòa, người Hải Hậu, đã hy sinh trong thuở tối tâm mù mịt năm 68?

Làm sao ta quên được người đồng đội Quảng cầu xin Kiên bắn anh ta, rằng “Cho anh được chết đi… một phát thôi mà…”, chứ vạn lần đừng để nỗi đau thể xác bào mòn anh ta nữa?

Làm sao ta quên được tên ngụy, với “cái chết từ từ man rợ không kém cái chết của người bị sa hố lầy đã đến với anh ta?”

**Làm sao ta có thể thôi mơ về họ?**

**Làm sao ta có thể quên được hỡi người?**

**Làm sao ta có thể bước ra cuộc chiến mà vẫn là “ta” của ngày xưa?**

Dù cho bản thảo của Kiên không bao giờ như ý muốn, không theo bất cứ mạch truyện nào của anh, nó cứ tuôn ra như thể những ký ức kia mang sự sống của riêng chúng. Chính những nỗi đau thời chiến, những ký ức về đồng đội níu giữ Kiên mãi, để rồi anh không bao giờ bước qua được cánh cửa lịch sử, không thể hòa nhập cùng thời đại mới, mãi mãi là một kẻ “lạc thời”, hệt như một con sói cô đơn.

> *“Thì ra cuộc đời tôi kỳ thực có khác gì con thuyền bơi ngược dòng sông không ngừng bị đẩy lui về dĩ vãng. Đối với tôi, tương lai đã nằm lại ở phía sau xa kia rồi?”*
>

Chiến trường khắc nghiệt và đẫm máu đã hằn sâu trong trí óc anh, thâm nhập vào cuộc sống đời thường, lẻn vào cả giấc mộng của Kiên.

Kiên biết chỉ khi được sống trong quá khứ, Kiên mới thực sự tồn tại.

Lắm lúc, mình tin rằng cái kết mở cũng mở ra nhiều suy tư của độc giả, *Nỗi buồn chiến tranh* đã hoàn thành xuất sắc vai trò của mình, là lời nhắc nhở đầy thương đau về chiến tranh và con người.

### **NỖI BUỒN CHIẾN TRANH LÀ NHỮNG MẢNH KÝ ỨC VỤN VỠ VÀ SÂU GẮM**

Song hành cùng với đó còn là mối tình dang dở đầy day dứt của Kiên và Phương, một tình yêu khắc cốt ghi tâm nhưng lại chẳng thể vẹn tròn. Điều gì đã nghiền nát mối tình đôi lứa của họ?

> *“Kiên ơi! Em … em không yêu ai ngoài anh cả … còn anh, anh còn yêu, còn yêu nổi em không?*
>

> *Còn! – Kiên đáp.*
>

> *Còn và mãi mãi còn.”*
>

Một tình yêu bạo dạn và đứt gãy. Kiên và Phương, như hai con thiêu thân lao vào ngọn lửa bừng say, để rồi thiêu đốt, để rồi đốt cháy tình cảm lứa đôi. Mình ám ảnh trước “nghi lễ hiến tế” của cha Kiên qua lời kể của Phương, phải chăng đây là cách giải thoát cho những con người "lạc loài"? Bởi Phương từng nói "nếu cha anh mà là anh thì em đã yêu cha anh", vì ở Kiên vẫn còn chút "đúng thời" so với Phương.

### NỖI BUỒN CHIẾN TRANH LÀ MỘT CƠN LŨ CẢM XÚC

Mình cảm thấy, vốn từ mình quá hạn hẹp để có thể viết thêm một điều gì đó về quyển sách này của Bảo Ninh. Nó làm mình nức nở, nín lặng, *Nỗi buồn chiến tranh* ám ảnh tâm trí mình, những cảm xúc quyển sách mang lại khắc sâu vào tâm khảm.

> “Chính nghĩa đã thắng, lòng nhân đã thắng, nhưng cái ác, sự chết chóc và bạo lực phi nhân cũng đã thắng.”
>

Mình không có khả năng miêu tả chính xác cảm xúc của Kiên, vì nó là tập hợp của những nỗi buồn sâu kín nhất – nỗi buồn chiến tranh, nỗi buồn được sống sót và nỗi buồn khi bị quên lãng bởi chính đất nước mình đánh đổi cả xương máu để chiến đấu.

> “Hòa bình ập tới phũ phàng, choáng váng đất trời và xiêu đảo lòng người, gây bàng hoàng, gây đau đớn nhiều hơn mừng vui.”
>

Mỗi câu chữ, dòng văn của Bảo Ninh đều bộc lộ sự tinh túy, sâu sắc của ông về góc nhìn chiến tranh, về con người, về nhân tính và tình yêu. Không phân biệt địch ta, vác súng trên vai là đã va vào cái phận “con sâu cái kiến” của thời cuộc chiến loạn.

Cách ông sắp xếp mạch văn, bố cục, chuyển đổi giữa hiện tại và quá khứ khiến người đọc vừa cảm thấy mơ hồ vừa chẳng thể buông lơi. Chẳng rõ có khi nào Bảo Ninh cũng vô vọng như cách Kiên chết lặng với núi bản thảo của mình hay không, hay thậm chí ngược lại đi chăng nữa, Bảo Ninh đã thành công trên cả mong đợi.

Bảo Ninh đem câu từ hóa thành thanh gươm sắc bén, vạch trần nỗi đau, để nó tuôn trào, không bến bờ nào ngăn cản được. Bảo Ninh xé toạc lớp vỏ hồn trống rỗng của niềm vui chiến thắng, mà đào sâu hơn đến tận cùng ngõ ngách những đau buồn não nùng của một thời đại ngàn năm xưa. Vô vàn những niềm đau tinh thần ám ảnh mãi trong khối óc của cả một thế hệ, một thế hệ vĩ đại.

Quyển tiểu thuyết là tiếng lòng của hàng triệu người mẹ, hàng triệu người vợ, hàng chục triệu những người đã nằm xuống, đã bị chiến tranh tuyệt diệt, và hơn hết là dành cho hàng triệu người còn sống sót vẫn luôn không ngừng bị đay nghiến bởi bóng đen u ám của những cuộc chiến phi nhân trong dĩ vãng.

> “Bây giờ đây chỉ có nỗi buồn, mênh mang nỗi buồn – nỗi buồn được sống sót, nỗi buồn chiến tranh – tràn phủ tâm hồn anh.”
>

Họ mãi mãi không thể quay lại thời son trẻ; và có lẽ với nhiều người, mùa xuân cùng nét đẹp tuổi hoa niên cũng đã nằm lại với khoảng thời gian bom đạn pháo súng mà đất nước đã đi qua.

Cả một thế hệ của họ sinh ra nghiệt ngã thay, dường như chỉ để dành cho cuộc chiến. Cho mất mát, thương đau, cho tuyệt vọng mịt mù, cho những bất kham vô định.

Mình sẽ còn nghiền ngẫm *Nỗi buồn chiến tranh* rất nhiều lần nữa, quyển sách là cả một kho tài quý báu của văn học Việt Nam, của dòng văn chiến tranh thế giới, và là nơi những câu chữ đánh động tâm hồn mình một cách kinh hoàng và sâu sắc đến kỳ lạ.

4.5/5

[Nguyen Tung · Rating 5 out of 5]

Cuốn sách được tạo dựng thông qua những mẩu viết đan cài giữa thực tại và hồi ức của Kiên, một người lính may mắn sống sót qua cuộc chiến tranh vệ quốc, hay nội chiến hai mươi năm của dân tộc Việt Nam. Trong khi tất cả những người đồng đội của anh đều đã ngã xuống, đôi khi để anh được sống, chỉ mình anh bước qua khỏi cuộc chiến tranh ấy với sự cô đơn và hoài nhớ kỳ cùng về những ngày tháng bom đạn và mối tình với một người con gái, người bạn thân từ thuở bé, người hàng xóm sát vách - Phương.

Kiên được gọi là "nhà văn của phường", "người gác đèn của hải đăng Hale", bởi lối sống lạ lùng không giao tiếp với ai và căn phòng vẫn sáng đèn thâu đêm của căn hộ tập thể anh. Trong đấy, Kiên hằng đêm vẫn thức và viết, đó tưởng như là những giờ khắc hạnh phúc nhất của cuộc đời anh hậu chiến khi anh lục tung ký ức của mình để viết về quãng đời anh đã trải qua. Tưởng như Kiên không điều khiển ngòi bút của mình mà chính kỷ niệm đã vô thức viết nên những dòng đầy đau thương, hoài nhớ, mất mát xen lẫn nước mắt ấy.

Câu chuyện đưa ta đến với những mặt khác của chiến tranh Việt Nam, gửi gắm qua chân dung đầy bi���n động của một người lính xuất thân tiểu tư sản, đưa ra nhiều chân lý một cách nhỏ nhẹ về sự sống - cái chết, tình yêu - sự mất mát xen lẫn suy nghĩ của những người trực tiếp tham chiến về cuộc chiến tranh.

[Paul Fulcher · Rating 3 out of 5]

The sorrow of war inside a soldier’s heart was in a strange way similar to the sorrow of love. It was a kind of nostalgia, like the immense sadness of a world at dusk. It was a sadness, a missing, a pain which could send one soaring back into the past. The sorrow of the battlefield could not normally be pinpointed to one particular event, or even one person. If you focused on any one event it would soon become a tearing pain.

The next book in my project to read all the past winners of the Independent Foreign Fiction Prize (now the Man Booker International) takes me to 1994 and The Sorrow of War.

It won from a shortlist of; The Following Story by Cees Nooteboom, translated by Ina Rilke; Fima by Amos Oz, translated by Nicholas de Lange; The Moment Between the Past and the Future, by Grigorij Baklanov, translated by Catherine Porter; The Road to San Giovanni by Italo Calvino, translated by Tim Parks and The Infinite Plan by Isabel Allende, translated by Margaret Sayers Peden.

Bảo Nin's Vietnamese original Thân phận của tình yêu (English: The Destiny of Love) was circulated in mimeographed form. Phan Thanh Hao translated it into English and brought it to the attention of a London publisher, who then commissioned journalist and translator Frank Patmos to prepare this final English version.

The judges citation stated (https://www.independent.co.uk/news/uk... "The Sorrow of War is both remarkable and historic. Usually, history is the story told by the winners; Bao Ninh's book reminds us that, in war, everybody loses."

The novel tells the story of Kien, who fights throughout the Vietnamese war, on the ultimate victorious North Vietnamese side. But as the title suggests, this is certainly not a novel that glorifies war, nor is it one that tries to tell the story of the wider conflict, focusing on the personal impact on the soldiers who fought:

I’m nearly forty. I was eighteen at the start of the war in 1965, twenty-eight at the fall of Saigon in 1975. So, how many long years have passed? Ten or eleven? Twelve. No. Thirteen? Another year with the MIA team. Or was it longer? And more time wandering as a Veteran. Closer to fourteen years lost because of the war.

The author himself fought through the Vietnam War, although he was older at 27 when called up in 1969. Kien's younger age enables the book to more effectively show the stripping away of his innocence, he and his 17 year-old girlfriend Phuong virgins as the conflict begins. This loss of innocence takes place rapidly, in the first few days before he has even reached the front (although the story is only told late in the novel):

We were born pure and innocent. Look how innocent we are now,’ she mumbled. He could hardly miss the allusion to their new status as multiple rape victim and brutal murderer.

Kien is a survivor, ultimately the only one of his brigade to do so, reflecting the author's own experience as one of only 10 out of 500 of his brigade to make it through the war.

At the front, among the dead and surrounded by suffering, he often dreamed of and really felt her warm flesh again and tasted her virgin milk; in his dreams it was that which had given him the magical vitality to become the strongest, the luckiest, the greatest survivor of the war.

The literary strength of the novel comes from the way it is told. This is far from a linear account. It opens with Kien retrieving bodies after the conflict has ended:

on the banks of the Ya Crong Poco River, on the northern flank of the B3 battlefield in the Central Highlands, the Missing In Action body-collecting team awaits the dry season of 1976.

By 40 Kien is a "famous author" but one who is now trying, for cathartic as much as literary purposes, to write the story of his war. The account he writes refuses to follow a simple linear structure, circling back and forth through time:

When starting this novel, the first in his life, he planned a post-war plot. He started by writing about the MIA Remains-Gathering team, those about-to-be-demobilised soldiers on the verge of returning to ordinary civilian life. But relentlessly, his pen disobeyed him. Each page revived one story of death after another and gradually the stories swirled back deep into the primitive jungles of war, quietly re-stoking his horrible furnace of war memories.
...
The memory that afternoon reawakened in him the sense of sacred duty. He felt he must press on to fulfil his obligations, his duty as a writer. It was necessary to write about the war, to touch readers’ hearts, to move them with words of love and sorrow, to bring to life the electric moments, to let them, in the reading and the telling, feel they were there, in the past, with the author. Why choose war? Why must he write of the war? His life and that of so many others was so horrible it could hardly be called a life. How can one find artistic recognition in that kind of life?
...
He dares not abandon himself to emotions, yet in each chapter Kien writes of the war in a deeply personal way, as though it had been his very own war. And so on and on, frantically writing, Kien refights all his battles, relives the times where his life was bitter, lonely, surreal, and full of obstacles and horrendous mistakes. There is a force at work in him that he cannot resist, as though it opposes every orthodox attitude taught him and it is now his task to expose the realities of war and to tear aside conventional images. It is a dangerous spin he is in, flying off at a tangent, away from the traditional descriptive writing styles, where everything is orderly. Kien’s heroes are not the usual predictable, stiff figures but real people whose lives take diverse and unexpected directions.

In the novel we are reading, this is given an added (and perhaps unnecessary) metafictional touch in that in part we are reading Kien's account and in part commentary on it by someone who found the pages, themselves jumbled, and is trying to reassemble the story:

At first I tried to rearrange the manuscript pages into chronological order, to make the manuscript read like the sort of book I was familiar with. But it was useless. There was no chronological order at all. Any page seemed like the first, any page could have been the last. Even if the manuscript had been numbered, even if no pages had been burned, or moth-eaten, or withheld by the author, if by chance they were all there, this novel would still be a work created by turbulent, even manic inspirations.

Although much of Kien's tale is of the brutal reality of war, the futility and the suffering, he does bring out the heroism of others who sacrificed themselves - although he sees these sacrifices as personal, to save their friends, rather than in the furtherance of the cause of those who commissioned the conflict:

But for Hoa and countless other loved comrades, nameless ordinary soldiers, those who sacrificed for others and for their Vietnam, raising the name of Vietnam high and proud, creating a spiritual beauty in the horrors of conflict, the war would have been another brutal, sadistic exercise.

To win, martyrs had sacrificed their lives in order that others might survive. Not a new phenomenon, true. But for those still living to know that the kindest, most worthy people have all fallen away, or even been tortured, humiliated before being killed, or buried and wiped away by the machinery of war, then this beautiful landscape of calm and peace is an appalling paradox. Justice may have won, but cruelty, death and inhuman violence had also won.

And at a personal level, the impact of the conflict is shown on the relationship between Kien and Phuong, each so changed by the war that when they come together again they are essentially different people: Kien says he has only had two loves in his life: Phuong at seventeen in the pre-war days, and Phuong now, after the war but in practice, the changes to each are too much to enable their relationship to survive.

At a purely personal level this didn't quite work for me. Part of the fame the book has achieved has come in Vietnam from the honesty of an account that doesn't present the war as an triumphant heroic victory, and in the US from people being able to read an account from the other side, and see that much of their experience was shared. It must be said to me as a UK reader, where the Vietnamese war was much less of a epoch-defining event, these aspects were rather less powerful. And as mentioned, the meta-fictional aspects of the novel felt a little overdone, even though I normally like this sort of approach in a novel.

Nevertheless a worthwhile winner of a wonderful literary prize. 3.5 stars

[Thai Hoang · Rating 5 out of 5]

Nỗi buồn chiến tranh - Bảo Ninh 4.5/5⭐️

“Nghĩa vụ của một con người trước Trời Đất là sống chứ không phải hy sinh nó, là nếm trải sự đời một cách đủ ngành ngọn chứ không phải là chối bỏ…”

Đối với mình “Nỗi buồn chiến tranh” giống như phần hai của “Phía tây không có gì lạ” vậy. Một cuốn nói về nỗi đau, sự mất mát đến tê dại về cảm xúc, tâm hồn người lính, bất lực trước sự tàn khốc của chiến tranh ngay đang trên chiến trường, cuốn còn lại cũng vậy nhưng trong thời điểm chiến tranh đã kết thúc, hoà bình lập lại nhưng người lính vẫn bị quá khứ của cuộc chiến họ trải qua đeo bám. Một phần nào đó của con người họ đã không còn như xưa, nó đã bị hao mòn trong những trận chiến khắc nghiệt mà họ đã trải qua, và “Nỗi buồn chiến tranh” là một cuốn như vậy.

Nhân vật chính của tiểu thuyết là Kiên người lính trinh sát trở về sau chiến tranh, trở về cuộc sống đời thường nhưng nỗi đau của chiến tranh vẫn cứ ám ảnh theo anh trong cuộc sống đời thường, làm anh trở nên khó để hoà nhập vào cuộc sống mới, một cuộc sống vô định và ám ảnh.
Toàn bộ tiểu thuyết được kể theo sự đan xen nhập nhằng giữa quá khứ và hiện tại, giữa không gian và thời gian bị đảo lộn không theo trật tự nào, giống như dòng suy nghĩ, hồi ức cứ chập chờn lúc mờ, lúc tỏ của chính nhân vật Kiên vậy.

Mở đầu truyện là những cơn mưa rầu rĩ, dai dẳng đến não nề như chính tâm trạng Kiên khi quay lại chiến trường để thu nhặt hài cốt của đồng đội. Nỗi dằn vặt vì là người sống sót trong cuộc chiến khi đồng đội, những người anh em thân thiết nhất lần lượt rời bỏ anh. Những người lính mới mười chín đối mươi trên mặt trận không biết rồi bản thân có còn sống tới ngày mai, tất cả nhân tính và nhận dạng của họ đã bị chiến tranh làm cho huỷ hoại.
“Chao ôi! Chiến tranh là cõi không nhà, không cửa, lang thang khốn khổ và phiêu bạt vĩ đại, là cõi không đàn ông, không đàn bà, là thế giới thảm sầu vô cảm và tuyệt tự khủng khiếp nhất của dòng giống con người!”

Tác phẩm đã không hề ca ngợi về niềm vui chiến thắng, của hoà bình mà miêu tả một sự thật khắc nghiệt, trần trụi của chiến tranh đã ám ảnh người còn sống, cùng sự dằn vặt, đấu tranh, giằng xé trong nội tâm bởi chính tình yêu, bởi tiếc nuối, tội lỗi vì những gì họ trải qua. Bên cạnh đó tiểu thuyết còn cho ta thấy lòng dũng cảm, anh dũng, đức hi sinh cao cả của những người lính.
“Hừ, hòa bình! Mẹ kiếp, hòa bình chẳng qua là thứ cây mọc lên từ máu thịt bao anh em mình, để chừa lại có chút xương. Mà những người được phân công nằm lại gác rừng le là những người đáng sống nhất.”

Thực sự khen tặng và ngưỡng mộ trước vốn từ của tác giả Bảo Ninh khi có những câu văn cứ dài dằng dặc tuôn ra như suối, kéo theo mạch cảm xúc của độc giả cũng bị cuốn đi như dòng nước lúc thì êm đềm, lúc thì dữ dội đau đớn. Những mô tả đầy cảm xúc và ám ảnh, ngôn từ thì đa dạng và sâu sắc lại gợi hình, gợi tả làm mọi khung cảnh sinh động như thực vậy.
“Tôi như sẵn sàng nhập thân trở lại với cảnh lửa, cảnh máu, những cảnh chém giết cuồng dại, méo xệch tâm hồn và nhân dạng. Thói hiếu sát. Máu hung tàn. Tâm lý thú rừng. Ý chí tối tăm và lòng dạ gỗ đá. Tôi chóng mặt choáng hồn đi vì niềm hưng phấn man rợ khi bật sống dậy trước mắt một trận cận chiến bằng báng súng và lưỡi lê. Và trống ngực nện thùm thùm, tôi nhìn chằm chằm vào các góc tối cầu thang nơi các hồn ma rách nát thường vẫn hiện hình, ôm theo những vết thương đỏ lòm, toác hoác.
Thì ra cuộc đời tôi kỳ thực có khác nào con thuyền bơi ngược dòng sông không ngừng bị đẩy lui về dĩ vãng. Đối với tôi tương lai đã nằm lại ở phía sau xa kia rồi.”

Trời ơi! có những đoạn ám ảnh nổi cả da gà, cảm xúc mình nhộn nhạo đến ứa nước mắt, nhất là về cái chết của những người chiến sĩ. Như đoạn Quảng kêu gào trong đau đớn, tuyệt vọng “Kiên…Kiên…Kiên! Bắn anh đi em…”.

Nhà văn Bảo Ninh đã thành công khắc hoạ tâm trạng của người lính trong chiến tranh và sau chiến tranh. Khi mà trong chiến tranh những cảnh chém giết, mưa bom bão đạn không đánh gục được người chiến sĩ, nhưng tới khi hoà bình lập lại cứ tưởng là họ sẽ được hạnh phúc vui sống, nhưng không, họ vẫn bị quá khứ của cuộc chiến níu giữ. Nỗi hoang mang, ám ảnh về chiến tranh từ từ gặm nhấm thể xác và tâm hồn họ, “nỗi buồn chiến tranh” như kéo trì họ sống trong quá khứ mà không thể thoát ra.

“Một người ngã xuống để những người khác sống, điều đó chẳng có gì mới, thật thế. Nhưng khi anh và tôi thì sống, còn những người ưu tú nhất, tốt đẹp nhất, những người xứng đáng hơn ai hết quyền sống trên cõi dương này đều gục ngã, bị nghiền nát, bị cỗ máy đẫm máu của chiến trận chà dập, đày đọa, bị bạo lực tăm tối hành hạ, làm nhục rồi giết chết, bị chôn vùi, bị quét sạch, bị tuyệt diệt, thì sự bình yên này, cuộc sống này cảnh trời êm biển lặng này là cả một nghịch lý quái gở.

Chính nghĩa đã thắng, lòng nhân đã thắng, nhưng cái ác, sự chết chóc và bạo lực phi nhân cũng đã thắng. Cứ nhìn mà xem, cứ ngẫm nghĩ mà xem, sự thực là như thế đấy. Những tổn thất, những mất mát có thể bù đắp, các vết thương sẽ lành, đau khổ sẽ hóa thạch, nhưng nỗi buồn về cuộc chiến tranh thì sẽ càng ngày càng thấm thía hơn, sẽ không bao giờ nguôi.”

“ở đời có những chuyện khi cần biết thì ta không biết không hiểu, khi biết được, hiểu được thì đã chẳng còn để làm gì nữa. Tuy thế biết được thì vẫn hơn là không...".

P/s: Tiểu thuyết trong tay mình được in lần thứ 19 và bán chạy tới hơn 40.000 bản, được dịch ra 18 thứ tiếng ở 22 quốc gia, cùng một loạt các giải thưởng nhận được đủ để cho thấy đây là tác phẩm về chiến tranh của Việt Nam đáng đọc ra sao bên cạnh như “Tuổi thơ dữ dội”.

[Douglas · Rating 5 out of 5]

This is an absolute must read for anyone interested in the Vietnam War. Especially if you ever wondered what it was like from the North's side. I would put this novel up against any written from the American perspective. And at the heart of this vivid account of war is a tragic love story worthy of Shakespeare.

[Vũ Mai Minh Khuê · Rating 5 out of 5]

Mình thực sự đầu hàng trước văn phong của quyển này!

Chỉnh sửa lại, viết thêm chút cảm nhận nữa của mình về cuốn này:

Hai chữ "chiến tranh" ở đây làm mình suy nghĩ. Phải chăng "chiến tranh" chỉ là cuộc chiến Việt – Mỹ mà tác phẩm kể đến, hay còn là tất cả các cuộc chiến tranh từ xưa đến nay của toàn nhân loại; hay ngoài ra nó còn là cuộc chiến trong lòng Kiên, với tình yêu và sự gắng gượng sống từng ngày của anh?

Chiến tranh là nỗi buồn, nhưng không chỉ là nỗi buồn. Chiến tranh là sự ám ảnh, là nỗi giày xéo, day dứt khôn nguôi. Chiến tranh để lại cho những ai đã đi qua nó những vết sẹo, những vết thương lở loét nhoè nhoẹt máu mà thời gian không thể khâu, không thể ngừng bị nó làm cho chấn thương thêm. Đến mức mà, mỗi khi nói về chiến tranh, người ta chỉ có thể bất lực thốt lên: "buồn". Giống như nhân vật Kiên, một người bị nỗi buồn chiến tranh đè nặng, dù đã bước ra cuộc chiến nhưng suốt cuộc đời anh sẽ ở mãi trong cuộc chiến đó. Anh sống vì quá khứ, bơi ngược dòng thời gian, anh trở lại những tháng ngày huy hoàng đau đớn cùng những người chiến hữu mà giờ đây chỉ còn là những linh hồn vất vưởng dưới âm ty.

Thời gian trong "Nỗi buồn chiến tranh" là một dòng chảy phi tuyến tính. Các sự kiện, nhân vật, tình huống,… không theo trình tự nào cả. Nhưng kỳ lạ làm sao, càng đọc vào mình lại càng thấm thía, mọi thứ tưởng chừng rời rạc dần kết nối lạ thường, và khi đọc đến trang cuối cùng mình lại gần như vỡ lẽ hết tất cả...

Lần đầu mình đọc "Nỗi buồn chiến tranh" là hè năm 2022, thú thật lúc đó mình rất khó trở nên đồng điệu với những mẩu ký ức rời rạc của nhân vật Kiên. Tuy nhiên, quyển sách này vẫn làm cho mình bất ngờ nhiều chỗ, và có một trích đoạn mà mình nhớ mãi dù đã khép sách lại một thời gian: "Còn và mãi mãi còn. Đời anh chỉ có hai tình yêu thôi. Một là mối tình của anh và Phương hồi trước chiến tranh. Và sau chiến tranh là mối tình khác, cũng giữa anh với nàng". Mối tình yêu đầu là của Kiên và Phương, sau chiến tranh vẫn anh và nàng nhưng là "một mối tình khác". Vậy có điều gì ẩn khuất giữa giai đoạn "trước" và "sau" đó, và "mối tình khác" là mối tình gì? Có lẽ đây là đoạn văn làm mình xúc động nhất, để lại mình nhiều dư ba nhất và thôi thúc mình đọc lại quyển sách này nhất.

Rồi lần thứ hai đọc (cuối năm ngoái), mình có nhiều thời gian để suy ngẫm, hiểu được nhiều chuyện mà lúc trước bản thân mù mờ... Nhưng đặc biệt, mình thán phục – đúng hơn là đầu hàng – trước lối viết của tác giả Bảo Ninh. Làm sao ông có thể viết ra một câu chuyện tràn ngập đau thương như thế, với một áng văn đẹp như thế, đẹp tráng lệ, đẹp não nề, "đẹp một cách đau lòng". Ngôn từ mà tác giả sử dụng trong quyển sách này không phải là những từ xa lạ, nhưng cách ông chọn lọc và sắp xếp các từ ngữ ấy cạnh nhau đã tạo nên một trường liên tưởng độc đáo, khiến cho mình không khỏi ngất ngây và thêm yêu tiếng Việt, khiến "Nỗi buồn chiến tranh" trở thành quyển sách có lời văn hay nhất mà mình từng đọc. Mình có thể cảm nhận tác giả Bảo Ninh cũng giống như nhân vật nhà văn Kiên, viết "như đập đầu vào đá, như là tự tay tước vụn trái tim mình, như là tự lộn trái con người mình ra". Ông bóc trần tất cả những mặt trái của chiến tranh, ghi vào trang giấy những nỗi đau thương, mất mát, những chấn động tinh thần của nó lên con người với tư cách là một nhân chứng thời đại, với tư cách là một nạn nhân của chiến tranh. "Chiến tranh mà! Chiến tranh thì nó có chừa bất kỳ một cái gì mà nó không ngấu nghiến và không chà đạp".

"Nỗi buồn chiến tranh", vì lẽ đó, không phải là một thiên hùng ca lịch sử, chiến tranh, mà lột tả "bộ mặt thật" của chiến tranh. Nhưng qua tác phẩm, mình cũng học được rằng: chiến tranh dù giết đi của đời sống này, của nhân loại này rất nhiều, rất nhiều thứ; nhưng đồng thời lại không giết đi được gì cả. Tất cả vẫn còn đó, vẹn nguyên như buổi ban đầu: tình người và nhân tính. Nỗi buồn chiến tranh ở đây không phải là cái buồn thê thảm, bị luỵ, mà là cái buồn - cái buồn chiến tranh quá lớn - đã vượt qua nỗi sợ chiến tranh, giúp người ta sống được trong bom đạn và sống tốt hơn trong thời bình. "Chính nhờ nỗi buồn mà chúng tôi đã thoát khỏi chiến tranh, thoát khỏi bị chôn vùi trong cảnh chém giết triền miên, trong cảnh khốn khổ của những tay súng, những đầu lê, những ám ảnh bạo lực và bạo hành, để trở lại con đường riêng của mỗi cuộc đời có lẽ chẳng sung sướng gì và cũng đầy tội lỗi, nhưng vẫn là cuộc đời đẹp đẽ nhất mà chúng tôi có thể hy vọng, bởi vì đấy là đời sống hòa bình".

Đọc quyển sách này, mình rất hay liên tưởng tới bài hát “Sắc màu” của nhạc sĩ Trần Tiến. Có lẽ là vì cùng nói về chiến tranh, cùng khiến cho người ta rợn người. Trong những lần lật giở lại trang giấy của nỗi buồn, nghe âm thanh của màu sắc, mình cảm thấy bản thân thật may mắn khi không sinh ra vào thời chiến, nhưng mỗi lần nghĩ rằng nền hoà bình hôm nay là sự đổi chác bởi những hy sinh quá lớn, mình thật không khỏi xót xa. Có lẽ đây cũng là nỗi buồn chiến tranh trong mình, một nỗi buồn đánh thức khát vọng sống mãnh liệt hơn, có ích hơn cho quê hương, đất nước.

[Suica · Rating 2 out of 5]

I had always felt guilty that I had not read such an important work of fiction about the Vietnam War. So when I was at Tan Son Nhat airport looking for some reading materials to buy before I boarded the plane back to Singapore, I asked the shop attendant:
- Chị ơi có cuốn "Nỗi buồn chiến tranh" không chị? (Hello, do you have the book "The sorrow of war"?)
Then she replied:
- Dạ hông có chị ơi em xin lỗi (We don't have that book, I am sorry).
I was very surprised to hear that, because I knew that this book was very popular outside Vietnam and whenever I saw some book lists about Vietnam, the name of this book would appear. So I took a look around the shelf, and I found the book in English. So I told the lady:
- Ủa chị ơi nó đây nè! (But hey, here it is!)
And the lady said:
- Ủa vậy sao chị không hỏi em có cuốn "The sorrow of war" hay không. Em đâu có biết "The sorrow of war" là "Nỗi buồn chiến tranh đâu". Nói "The sorrow of war" là em biết liền à! (Oh why didn't you ask me [the title of the book in English]? I had no idea that [the book's English title] is [the book's Vietnamese title]. If you had asked me in English, I would have known].

It's just funny how people outside Vietnam read some book about Vietnam, consider it to be so important. And yet Vietnamese people like me and that lady have not even read the book at all, or cannot even form a link between the book's English title and Vietnamese title.

So I bought the book in English for 14 US dollars and boarded the plane. I read about 40+ pages and suddenly, tears rolled down my face. It was not that the book was excellent, it was more about me feeling sad that when people look at Vietnam, most of the time they would just remember about the Vietnam War; and that the people in Vietnam had gone through so many things in the war and yet 40 years later, their sufferings still felt so real just like yesterday.

When I reached Singapore, I went online to continue reading the book in Vietnamese. And wow, what an experience. The book felt totally different. The English translation made me feel like listening to a story from a person who I don't know, and because of that, I wanted to know more although the book was not very well-written. The Vietnamese version, on the other hand - and I am gonna be honest here, was very cliche with its choice of words and writing to the point of being boring that I had to skim a number of pages, although I was sure I understood the Vietnamese version much better. I believe this had to do with the book's narrative which was mostly flashbacks, the characterisation which was not very in-depth - probably because I felt that the author wrote this for himself, rather than for someone else to read, you know what I mean?

It's nice to get to see someone's honest point of view about a topic that was overanalysed and I truly appreciated Mr Bảo Ninh's efforts, but that does not necessarily make an excellent work of fiction.