Narkotyki

Witkacy - Dzieła zebrane #12

by Stanisław Ignacy Witkiewicz

"Napisane w 1932 roku „Narkotyki” są swego rodzaju rozprawą Stanisława Ignacego Witkiewicza z własnymi słabościami, ale też z — panującą wśród jemu współczesnych — opinią na temat jego stylu życia i skłonności do uzależnień. Witkacy opisuje własne stany „pod wpływem”, swoje upadki, słabości, powroty do nałogów, ale i fascynacje. Tekst ten po latach nie traci na świeżości dzięki obrazowości relacji, która jest podstawowym walorem tego dzieła, podczas gdy przesłanie pedagogiczne pozostaje mocno wątpliwe. Dziś odczytywane „Narkotyki” wydają się nie tylko niezwykłą wycieczką w krainę wyobraźni i językową zabawą, lecz także mimowolnym głosem w dyskusji nad legalizacją miękkich narkotyków. Obecne wydanie zostało opatrzone przypisami, nieznacznie uwspółcześnione, całkowicie zachowany został jednak swobodny, pełen neologizmów, język Witkacego."

Genres: Nonfiction, Polish Literature, Audiobook, Classics, Philosophy, Poland, Biography

158 pages, Paperback

First published January 1, 1932

About the author

Stanisław Ignacy Witkiewicz (24 February 1885 – 18 September 1939), commonly known as Witkacy, was a Polish writer, painter, philosopher, playwright, novelist, and photographer active in the interwar period.
Born in Warsaw, Stanisław Ignacy Witkiewicz was a son of the painter, architect and an art critic Stanisław Witkiewicz. His mother was Maria Pietrzkiewicz Witkiewiczowa. Both of his parents were born in the Samogitian region of Lithuania. His godmother was the internationally famous actress Helena Modrzejewska.
Stanisław Ignacy Witkiewicz – a writer, playwright, poet, painter, photographer, philosopher and an art theoretician. Witkacy was a visionary ahead of his times, and yet a concretely pungent prankster, whose cutting-egde judgement and catastrophic prophesies allow new generations to rediscover his work time and again. One of the few Polish artists whose significance for world art history endures the test of time.
He died by commiting suicide upon learning of the Red Army’s attack on Poland, on the 18th of September, 1939 in the village of Jeziory, Polesie region (present-day Ukraine).

Reviews

[dorota · Rating 2 out of 5]

Przynajmniej sprostował, że nie miał romansu ze swoim kotem.

[pati · Rating 2 out of 5]

Ostro pojebany człowiek, rozumiem opisywać co się brało i jak to wpływa na człowieka ale po co przy tym jebac na dosłownie wszystkich innych kobiety inne grupy i społeczności, niewyzyty człowiek

[Hela · Rating 3 out of 5]

nie jestem zdziwiona wkurwieniem że ludzie się nie myją

[gaba]

dzięki witkacemu już wiem, żeby nie brać używek i że trzeba się myć

[brekekeks · Rating 1 out of 5]

Niech ktoś się cofnie w czasie i odradzi mu pisanie czegokolwiek... albo od razu spalcie rękopisy

[milena · Rating 1 out of 5]

ogolnie druga polowa spoko, ALE nie rozumiem tych randomowych porad na koncu? no i wspomnienie kobiet jako plec gorsza i wstretu do homoseksualizmu doslownie po chuj 2/5 ale 5/5 dla roboty pana kosiora🤌🏻

[alkowicz_czyta · Rating 3 out of 5]

he was so intense girl chill out...

[Seabeast · Rating 4 out of 5]

"Religion and art once served to shield the eyes from the Eternal Mystery, the dazzling glare coming from the black abyss of Being."

I stumbled upon Stanisław Ignacy Witkiewicz’s Narcotics at the beginning of this year while researching the psychedelic alkaloid mescaline, as well as reading about experiences that people have had using the substance. I’m a massive fan of Aldous Huxley’s The Doors of Perception so after taking a bit of a dive through Wikipedia articles surrounding both it and the aforementioned compound (3,4,5-trimethoxyphenethylamine), I came across this line under the topic of “Notable users”; “Stanisław Ignacy Witkiewicz, Polish writer, artist and philosopher, experimented with mescaline and described his experience in a 1932 book Nikotyna Alkohol Kokaina Peyotl Morfina Eter”. Luckily, upon further exploration I found that there was a brand new, complete english translation of Narcotics on the horizon. Needless to say I was thrilled. And so here I am now, several months later reviewing this magnificent collection of essays (and more), published by Twisted Spoon Press.

The initial chapter on nicotine deals with effects of widespread narcotic intoxication on society as a whole and it’s prevalence in the history of mankind. If you wanted to be utterly convinced never to use nicotine (and I mean never), all you would have to do is read this essay from start to finish. The picture that Witkiewicz paints—although in this case he is using words instead of colours, a pen instead of a paintbrush—is an ugly and wretched one, but it feels disturbingly accurate. His use of language is of a character that is distinctly his own, it manages to feel distant and personal at the same time, but not in a bad way. I consider literature to be very closely related to other forms of artistry, for example painting and musical composition; the sentences too have to be composed, and the mental images that one intends to show the reader have to be painted. Reading Witkacy (as he is commonly referred to) is, in this sense, at times similar to experiencing a great work of visual art, or listening to a particularly enticing piece of music.

Here is a quote from the beginning of the rather philosophical first chapter that I found to be quite intriguing and of which I think further reflections ought to be had:

“So I have called the aforementioned insatiability a metaphysical feeling as it is rooted in the opposition between every individual’s infinite wholeness of Existence and the delimitations imposed by Time and Space.”

The “insatiability” that Witkacy so often speaks of is, as I understand it, an underlying (or as he would say, metaphysical) voracity for existence (being). As will be made clear by a quote included at the bottom of this review he believes that we cannot fully satiate this craving for life, grounded in the fact that our individual consciousness is limited by nature’s constraints on us, and that all we can really do is temporarily satisfy it, for example by work or creative outlet. If this is not possible then his view is that narcotics are the only other thing able to make existence bearable, the only alternative means for us to extinguish our insatiability for the metaphysical.

In the chapter that's concerned with peyote he describes one of the trips he had which lasted for an immense amount of time, reported with several timestamps (letting us know when he was faced with certain visions) and mentions of everything from the warping of physical space to “cross sections of reptilian machines”. This essay is undoubtedly going to be the highlight of Narcotics for many readers, and through it I found myself drawn deeper into the world of Witkacy’s hallucinatory experiences. Interestingly enough, peyote is really the only drug that the author seems to speak somewhat fondly of, almost approving of it! (“Don’t smoke, don’t drink, don’t take cocaine — try some peyote if you must take something.”) When you first encounter this book you sort of expect him to adamantly endorse at least a few of these intoxicants, but the opposite is true. It is a cautionary and nuanced survey of some of the most commonly used (and a few not so common) substances in society.

This edition is structured as follows; a preface, followed by six essays on a variety of drugs (the first four of which are authored by Witkacy, concluding with two shorter ones penned by acquaintances of his—Bohdan Filipowski and Stefan Glass), after which there are two appendices where he discusses (among other issues) cleanliness and physical hygiene in general, topics that Witkacy firmly held to be of significant importance and that he thought needed to be thoroughly examined. He writes:

“I believe that home cleanliness and, moreover, public cleanliness are an extension of personal cleanliness. If we start in our own backyard, the rest of our environment will all gradually become clean in time, because a hygienic person simply refuses to be surrounded by dirt.”

Beyond this section there is an excerpt from his fictional work Farewell to Autumn in which multiple characters take numerous doses of cocaine whereupon the effects of said drug are illustrated in vivid detail. These final pages were actually some of the most enjoyable ones in the entirety of Narcotics for me personally. Another wonderful aspect of this new edition of the book that deserves to be mentioned is that it contains 34 full-colour reproductions of Witkacy’s various portraits. They complement the rest of this work quite nicely (because most of them were created while under the influence of narcotics), as well as being a great showcase of one of the author’s many other creative talents.

Immersing myself in this book has made me want to read more of Witkacy’s writings, principally regarding the rest of his philosophy, more specifically, his concept of Pure Form and his ontology. I guess all I can do for now is hope that somebody will translate more of his theoretical body of work into english. Although I think that the next thing of his that I’m likely to pick up is his novel “Insatiability”, since it predates another one of my favourite books, Brave New World, by a couple of years and they supposedly share some common themes.

Even though there are many more thoughts and sections from this book that I could highlight and discuss further, I'll simply end this review with a series of quotations that I consider to be especially great:

"To justify my own existence to myself. Is this not the root of all “creativity”?" (p. 14, "Preface")

"No matter how far back we go in the history of humankind, we invariably find some sort of “narcotic haze.” Evidently, a clear consciousness cannot cope with itself in the metaphysical monstrosity of Existence, and the mind has always needed something to muddle its faculties." (p. 19, "Nicotine")

"Man has a certain insatiability for existence itself, a primordial insatiability, tied to the inescapable fact of selfhood, which I call metaphysical. Unless it is stamped out, sated through grand emotions, work, creativity, power, and so on, it can only be smothered by narcotics." (p. 20, "Nicotine")

"Despite the blather of the intuitionists and anti-intellectuals, of those who misunderstand their own words or use them to conceal the poverty of their thoughts, one of the greatest and most beautiful things is the human mind." (p. 35, "Nicotine")

"The twilight of the era of duplicitous democratic pseudo-liberties is in sight. The concept of democracy was the final mask concealing values long in decay." (p. 45, "Alcohol")

"Everyday existence comes in shades of gray, like the ambiance of an office waiting room or a train station: but at least there you’re waiting for something, and that makes all the difference." (p. 63, "Cocaine")

"I would call peyote a metaphysical narcotic. It gives a sense of the strangeness of Being, seldom experienced in everyday life — alone in the mountains, late at night, at times of great intellectual exhaustion, sometimes at the sight of something very beautiful, or when listening to music, for this is not just a normal metaphysical-artistic sensation from directly apprehending the Pure Form of a work of art. This is a different case: it is not terror at the strangeness of Being, but a mild justification of its metaphysical necessity." (p. 71, "Peyote")

"Evil has disappeared... got lost somewhere or absconded to another plane of existence, got sucked up, toppled to the very bottom of Ahriman’s abyss, totally and absolutely deflated, taken flight, blown away, more and more, until it is utterly and completely gone, so that not the tinies atom of this cursed principle remains in the blessed sphere you now call your own." (p. 99, "Morphine")

"I saw the surrounding wheat, the hill, the sun — but it was not I who saw them: My ego had vanished, leaving pure consciousness. Soon thereafter I created a rather logically coherent pantheistic system where I placed supraindividual consciousness of being above the individual ego." (p. 108, "Ether")

"He felt the absolute impermeability of his two selves in a mysterious world whose terror and strangeness we strive to conceal from ourselves through other people, a transparent network of false concepts that never get to the essence of things and a mountain of social obligation. “Yes, only society is real,” so thought this asocial creature par excellence. “And who cares? Who cares, when I exist and I have to endure this miserable scrap of time as dictated by the whole mess of structures in me and outside of me. A pure self is just a mathematical coordinate, practically nil. I might as well not exist at all.” Nothingness yawned a chill void, greater than the expanse of starless space. “And even if space didn’t exist? Nothing — a mathematical coordinate." (p. 145, "From Farewell to Autumn")

[komiczny kotek · Rating 4 out of 5]

Gdzie mogę dostać peyotl?????

[Asia Detka · Rating 3 out of 5]

.
1. Wymyśl se bzdury
2. Ogłaszaj je jako prawdę objawioną
3. A tu macie instrukcję jak się myć bo śmierdzicie

[Fryderyk Franciszek Adam · Rating 4 out of 5]

"I have spoken — reszta należy do Was".

[Lila · Rating 2 out of 5]

rip you would've loved 16 personalities, clean girl aesthetic and vaping while saying slay...

[Milka (⁠◍⁠•⁠ᴗ⁠•⁠◍⁠)⁠✧⁠*⁠。 · Rating 2 out of 5]

Sięgnęłam po tą pozycję mając nadzieję że pogodzę się trochę z witkacym po nie udanych Szewcach, tymbardziej że słyszałam że jego proza jest o wiele lepsza, a niestety bardzo się zawiodłam. Peyotl i morfina trochę mi wynagrodziły poprzednie rozdziały, co nie zmienia faktu, że przez większość książki autor gada o wszystkim tylko nie o narkotykach. Chłop stwierdził że to idealna przestrzeń żeby zdementować plotki na temat domniemanego homoseksualizmu, zrobienie poradnika jak się golić i zwyzywać kurwa wszystkie grupy ludzi po kolei począwszy od gejów w kończąc na kobietach. Ja tego nie mogę nawet usprawiedliwić gdybaniem na zasadzie "takie były wtedy czasy", bo równocześnie tworzył chociażby boy Żeleński (the biggest ally love him). Także Witkiewicz jest po prostu mega bucem. Ponadto książka wogole nie jest odkrywcza, tak jak mowie tylko dwa rozdziały faktycznie były jakąś analiza działania narkotyku bazowane na własnych doświadczeniach, a cała reszta jest szczerze do wyjechania. Autor już na początku zaznacza że nie będzie patrzył przez pryzmat medycyny a jedynie analiza skutków psychicznych zażywania takich substancji. Przyczyn te wnioski które Witkiewicz wysnuł to to, że po alkoholu ludzie kretynieją i idioceją. Dzięki Stasiu, bez ciebie bym na to nie wpadła. Warto też zaznaczyć, że autor który tak przysrał się do nałogowych palaczy i mówi o nivh jak o podludziach sam nałogowo pali od 28 lat, ba nawet pali w momencie pisania tego ścierwa. Wogole całej książce towarzyszy narracja że ludzie to zjeby jak cpaja, chyba że są artystami to wtedy luz wtedy już można. Nie dało się tego słuchać przez bijącą z każdej strony hipokryzję i snobizm.

[virgia · Rating 3 out of 5]

dobrze ze zareklamowal szczotke bo nie wiedzialabym która wybrac

[Wika Lachowska · Rating 4 out of 5]

dziekuje witkiewicz za twoje niezawodne rady jak nie smierdziec, na pewno nie przejde obok tych slow obojetnie (niech zyje peyotl!)

[Radek Gabinek · Rating 3 out of 5]

No i przyszła w końcu i pora na spotkanie z Witkacym. Długo mi zeszło...to fakt, ale muszę przyznać, że cieszę się że dopiero teraz po niego sięgam. Dlaczego? Bo wcześniej nie miałem cierpliwości, która pozwoliła by mi przebrnąć przez pierwsze rozdziały tej książki. Na początku bowiem wieje nudą i to dość konkretnie. Ile można słuchać rozważań na temat alkoholu i papierosów, zwłaszcza jeśli temat się dobrze zna.Słuchałem jednak cierpliwie ( audiobook do biegania ) i w końcu Witkacy przechodzi do konkretów - na własnej skórze przeżyte wizje narkotyczne i to odmalowane w taki sposób, że nie ma potrzeby próbować samemu. Mało tego, aż strach próbować :)


Najwięcej uwagi Witkacy poświęca Peyotlowi i rozumiem jego obawy dotyczące tego, że zostanie posądzony o zachwalanie działania tejże substancji psychoaktywnej. Po dziś dzień funkcjonuje w naszym kraju dziwaczne podejście polegające na zamiataniu problemów pod dywan, także tych które wiążą się z używkami. Tym bardziej masę kontrowersji musiał wzbudzać ktoś kto w latach trzydziestych, legitymizujący się do tego reputacją dekadenta próbuje otwarcie i poważnie rozważać wpływ tego typu środków na organizm człowieka. Sam zresztą łapałem się na tym, iż momentami przechodziła mi przez głowę myśl, czy aby Stanisław Ignacy Witkiewicz nie robi sobie z czytelnika wała, kiedy ostrzega w stylu - Narkotyki wprawdzie otwierają tajemne wrota do podświadomości, ale nie sięgaj po nie bo w ogólnym rozrachunku są złe. Ostatecznie jednak bliższe mi jest to, iż w tej książce Witkacy podejmuje coś na kształt próby podzielenia się własnymi doświadczeniami z kontaktu z narkotykami, alkoholem i papierosami. Pragnie tym samym zwiększyć świadomość społeczeństwa i ustrzec przed marnotrawieniem swych talentów i zasobów. Swoją drogą fascynująca przemiana skoro tak było w rzeczywistości .


Witkacy nie moralizuje, choć może nie do końca bo zdarza mu się tu uderzyć w ten ton i nie wierzę, że to ironia ale zwyczajna troska. Siła jego wypowiedzi w tej dyskusji jest przedstawienie "za i przeciw ", zalet i wad stosowania poszczególnych substancji. Podczas gdy alkohol i papierosy traktuje jako zbędne śmieci, kokainę też raczej spisuje na straty, to wspomniany wcześniej Peyotl przedstawia jako substancję, która otwiera wrota do podświadomości, a skutki jego działania mają wręcz charakter transcendentny. Wizje charakterystyczne dla stanu odurzenia Peyotlem odnajduje w dziełach sztuki na przestrzeni wieków, posądzając o stosowanie tego środka już starożytnych Chińczyków. Myślę jednak, że nadużyciem jest posądzenie go i propagowanie narkotyków i odpowiedzialny człowiek dobrze zrozumie tą książkę.


Na koniec dodam tylko, że Witkacy bardzo obrazowo przedstawia w tej książce mechanizmy leżące u źródeł procesu uzależnienia. Zaskoczeniem było dla mnie jaką dużą świadomość miał już wtedy jeśli chodzi o tą tematykę, bo jednak wydawało mi się że koncepcje uzależnienia w tym kształcie nie były jeszcze tak popularne w tamtym okresie. Sam styl opowieści zachęca do dalszego poznawania Stanisława Ignacego Witkiewicza, którego wstyd się przyznać znam tylko z uwagi na nazwisko i garść faktów historycznych. Mam natomiast motywację do nadrobienia zaległości w kwestii jego twórczości literackiej :)

osinskipoludzku.blogspot.com

[Pettes · Rating 5 out of 5]

hell yes to modernist writers advising us, artists and writers, not to use drugs for a burst of creativity while he was high as fuck writing this

[EMEMEMEMEMEMEMEMEMEM · Rating 1 out of 5]

„Nie puszcie się” napisał najbardziej napuszony buc, cham i miękki chujek.

[Milo]

Pamiętajcie dzieci, jak już macie ćpać, to ćpajcie peyotl

[Autek Devilski · Rating 2 out of 5]

Nie wiem kto chłopu tak podkręcił mniemanie o sobie, ale wiem, że nikt kto nie ma ego top by czegoś takiego nie napisał. To dzieło to rancik Witkacego na wszystkich ludzi, którzy nie są nim samym. Gada trochę na temat, żeby później wykorzystać, że ktoś to czyta, żeby odniesc się do plotek na swój temat (jak coś to nie jest gejem). Nie zabrało dygresji o tym, że baby to som głupie i mają mniejszy rozum od nas wielkich mądrych mężczyzn. No chyba że zażywasz, któreś z wymienionych substancji, wtedy jesteś podczłowiekiem. Jednak od tego też jest odstępstwo, ponieważ artyści tacy jak autor mogą brać te substacje i wtedy nadal są wielcy i mądrzy. Całość bije potężną hipokryzją, bo ksiażka polega na tym że Witkacy po kimś jebie po czym się przyznaje, że on też tak robi ale *insert wymówka że to nie to samo* (jak coś to nie jest gejem, przecież już wspominał że brzydzi się homoseksualizmem). Chłop jakby mógł to by wziął ślub z peyotlem, pada nawet linijka "niech żyje peyotl" i autor próbuje nas przekonać, że można tym psychodelikiem wszystko w życiu naprawić i leczyć się nim z uzależnienia od innych substancji. Końcówka już mnie totalnie rozjebała, bo chłop się poczul z czytelnikiem tak swobodnie, że odbiega całkiem od tematu książki i uczy nas jak się myć, golić, jak wyleczyć hemoroidy ("kolega" mu powiedział żeby fingerować ass. Wspomniałam o tym że nie jest gejem?) i że sport oglądają tylko skończeni debile. Ci mądrzy albo są Witkacym albo słuchają jego zjebanych rad. Jedynymi plusami są styl w jakim książka jest napisana i stosunek autora do neologizmów i płynności języka, stąd 2 gwiazdki.

[Tomasz Dziedzic · Rating 2 out of 5]

+ wgląd w to jak ludzie (a przynajmniej kilkoro z nich) 100 lat temu postrzegali narkotyki. Spostrzeżenia autora pokrywają się z bieżącym trendem, że psychodeliki spoko, a alkohol, tytoń, stymulanty i opiaty złe.
+/- momentami nieaktualne komiczno-pocieszne obserwacje np. 1. lepiej iść raz na jakiś czas w 3 dniowy ciąg niż pić odrobinę do śniadania albo 2. na 100% bym dostał nobla gdybym tylko nie palił fajek
- brnięcie w niepotrzebne dygresje.
- słabo napisane
- ostatni rozdział do wyrzucenia. Autor w oderwaniu od tematu książki, postanowił podzielić się swoimi poglądami na temat higieny osobistej, golenia się, oporządzania koni, cerowania bielizny, kar cielesnych wymierzanych służbie domowej i doboru gęsich piór.

[Filip · Rating 3 out of 5]

Powiem tak - rozdziały o morfinie i eterze są moimi ulubionymi głównie z tego względu że nie pisze ich Witkacy.
Pejotl był bardzo ciekawy - i tutaj ten dziwny styl autora pasuje idealnie. W każdym innym przypadku bardziej irytuje. Zwłaszcza, że wnioski autora są banalne a dygresje irytujące (a jestem wielkim fanem dygresji, ale do cholery Witkacy robi to tak koszmarnie).

Ale na pewno ciekawie było poznać coś bardziej osobistego od Witkacego. A wspomniana już morfina i eter są naprawdę przyjemne w czytaniu

[ayinka · Rating 3 out of 5]

ciekawe, treść trochę paradoksalna hejtując alkohol i nikotynę jednocześnie wychwalając chociażby peyotl (którego właściwości po przeczytaniu jestem niezwykle ciekawa)

zwykle opowiadania, liczyłam na coś innego, wiec okej. nie uważam, ze jest to pozycja warta polecania, bo dla mnie zupełnie nic nie wniosła

[Kamila · Rating 4 out of 5]

"Nie palcie, nie pijcie, nie zażywajcie kokainy — sprobójcie w razie czego peyotlu. Myjcie się porządnie i gimnastykujcie, gólcie się moją metodą, nie puszcie się, bo szkoda czasu i kupcie sobie zaraz po przeczytaniu tej książki „Allegro”"

[Weronika · Rating 1 out of 5]

Witkiewicz kiedy wódeczka i papieroski: ☠😬🤚🏻
Witkiewicz kiedy peyotl: 🥰🤗🤌🏻
Lepiej by było, gdyby Witkacy pozostał przy malowaniu obrazów. Z nich nikt nie wyczytałby, jaki był z niego buc, prostak i obrzydliwy człowiek.

[Vojtěch · Rating 3 out of 5]

Avantgardní narkotikové a brusné influencerství.

[ola · Rating 3 out of 5]

trochę nie wiem co się wydarzyło

[Zuzia · Rating 1 out of 5]

Dawno się tak nie zmęczyłam. Ten człowiek jest tak nieznośny! Nie mogłam tego słuchać, bo to było takie męczące.
Narzeka na dosłownie wszystko, zaczynając od kryminałów (o nie jego wysoka literatura upada), przechodząc do sportów rekordowych?? XD
Witkacy obraża dosłownie wszystkich, m.in. kobiety i gejów (on gardzi homoseksualizmem i powtarza to sto razy, żeby nikt nie zapomniał). Oczywiście było powiedziane, że kobiety nie mają żadnych seksualnych zapędów ani marzeń, po prostu muszą się wyżyć. Sensowne.
Potem był cały rozdział na rady Witkacego, w którym polecał i reklamował szczotki (? XD) oraz leki i recepty (mógłby to zostawić specjalistom i guess).
Generalnie zdaję sobie sprawę z tego, że książka jest stara i kiedyś było inaczej, ale ta książka nie ma żadnej wartości poza biograficzną, nie warto jej czytać, nic nie wniosła, Witkacy to narcystyczny, pretensjonalny buc i tyle.

[Bygun · Rating 3 out of 5]

Nie wiem czego się spodziewałem, a tym bardziej nie wiem czy to dostałem. Ciekawie lecz i momentami trudno się czytało (mimo prostego, łatwego języka). Hipokryzja wyciekała z tej książki na kilometr...ale no coż cały Witek!!
W sumie to nie żałuje przeczytania, ale na pewno tego nie powtórzę. Nigdy.

[Sanita Kubryń · Rating 4 out of 5]

Przysięgam, że ta książka zmieniła coś w moim życiu. Witkacy inaczej patrzył na codzienne sprawy i już abstrahując od narkotyków, bo to nie one mnie tu zaciekawiły, to bardzo pochłonęły mnie jego myśli. Przysięgam, że bohater „Białych nocy” zawsze mi śmierdział! Czy mył się w balii?
Żeby nie było, Witkacy może fascynować jako artysta, ale nie wytrzymałabym z nim jednego dnia.