مسئله شناخت

by Morteza Motahhari

مجموعه‌ای است مشتمل بر ده جلسه سخنرانی‌ متفکر شهید استاد مرتضی مطهری تحت عنوان " مسئله شناخت " که در محرم‌ سال 1397 برابر با آذر ماه و دیماه سال 1356 در کانون توحید ( تهران ) ایراد شده است ( هشت جلسه آن در نیمه اول محرم و دو جلسه آخر هر یک به‌ فاصله یک هفته از جلسه قبل برگزار گردیده‌اند ) . انتخاب این موضوع برای‌ بحث ، بی مناسبت نبوده است . گذشته از اینکه مسئله شناخت از مسائل‌ مهم فلسفی است که از دیرباز مورد بحث دانشمندان بوده و به خودی خود موضوعیت دارد ، مطرح کردن این بحث در آن ایام معنی و مفهوم خاصی داشته‌ است . در آن زمان از سوئی مارکسیستها فعالیت فرهنگی وسیعی داشتند که‌ بعضا از سوی رژیم شاهنشاهی - نیز جهت تضعیف جناح اسلامی حمایت می‌شدند - و از سوی دیگر از تغییر ایدئولوژی سران سازمان موسوم به " مجاهدین خلق‌ ایران " حدود دو سال بیشتر نمی‌گذشت . در نتیجه جوانان مسلمان هدف‌ تهاجم گسترده اندیشه‌های بیگانه - خصوصا اندیشه‌های مارکسیستی - بودند و پاسخهای لازم را جهت رد شبهات القائی ماتریالیستها در دست نداشتند.

Genres: Philosophy, Religion

252 pages

First published January 1, 87

About the author

مرتضی مطهری (۱۲۹۸- ۱۳۵۸ش) مشهور به شهید مطهری یا استاد مطهری، فیلسوف، مجتهد، خطیب و نویسنده شیعه در قرن جهاردهم هجری و از مهمترین شاگردان علامه طباطبائی و امام خمینی بود. مطهری از افراد تأثیرگذار و از رهبران فکری انقلاب اسلامی ایران به شمار می‌رود.

مرتضی مطهری، از سال ۱۳۲۵ش آغاز به تألیف آثاری در زمینه‌های مختلف فلسفی، اجتماعی، اخلاقی، فقهی و تاریخی کرد و بیش از ۷۰ اثر از او انتشار یافته است. برخی از آثار او در زمان حیات و برخی دیگر پس از درگذشت وی توسط انتشارات صدرا چاپ شده است. سخنرانی‌ها و درس‌های مطهری هم در مجلد‌های مختلف چاپ و منتشر شده است. علاوه بر موارد ذکر شده، نزدیک به سی هزار برگ یادداشت و فیش تحقیقی نیز از مطهری باقی مانده است. «مجموعه آثار شهید مطهری»، مجموعه‌ای ۲۸ جلدی حاوی تمامی آثار منتشر شده از وی است که کتاب‌های با موضوعات مشابه، در مجلدات پیاپی جمع‌آوری شده است. این آثار به تفکیک موضوع عبارتند از:

اصول عقاید، از جلد یک تا چهار: حاوی آثاری مانند عدل الهی، علل گرایش به مادیگری، جهان‌بینی توحیدی، جامعه و تاریخ، ولاها و ولایت‌ها، مدیریت و رهبری در اسلام، و توحید.
فلسفه، از جلد پنج تا ۱۳: حاوی آثاری مانند سیر فلسفه در اسلام، شرح منظومه، اصول فلسفه و روش رئالیسم، مسئله شناخت، و نقدی بر مارکسیسم.
تاریخ، جلد ۱۴ و ۱۵: حاوی کتاب خدمات متقابل اسلام و ایران، و همچنین فلسفه تاریخ.
سیره معصومین، از جلد ۱۶ تا ۱۸: حاوی آثاری از جمله سیری در سیره نبوی، جاذبه و دافعه علی(ع)، سیری در نهج‌البلاغه، صلح امام حسن(ع)، حماسه حسینی، و داستان راستان.
فقه و حقوق، از جلد ۱۹ تا ۲۱: حاوی آثاری از جمله نظام حقوق زن در اسلام، مسئله حجاب، اخلاق جنسی، امر به معروف و نهی از منکر، نظری به نظام اقتصادی اسلام، و اسلام و نیازهای زمان.
اخلاق و عرفان، جلد ۲۲ و ۲۳: حاوی آثاری از جمله حکمت عملی،‌ فلسفه اخلاق، تعلیم و تربیت در اسلام، آزادی معنوی، احترام حقوق و تحقیر دنیا، و دعا.
اجتماعی-سیاسی، جلد ۲۴ و ۲۵: حاوی آثاری از جمله نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، آینده انقلاب اسلامی ایران، آزادی عقیده، مشکل اساسی در سازمان روحانیت، رهبری نسل جوان، و روابط بین‌الملل اسلامی.
تفسیر، جلد ۲۶ تا ۲۸: حاوی کتاب آشنایی با قرآن.

Reviews

[Mojtaba · Rating 3 out of 5]

کتاب شناخت رو با این ذهنیت (با توجه به سرفصل مطالبش) گرفتم که خلاصه ای از معرفت شناسی مکاتب مختلف فلسفی ارائه کنه، ولی واقعیت کتاب از این ذهنیت دوره.
به نظرم اگر با اینچنین نگاهی میخواین این کتاب رو بخونید، بهتره سراغ کتاب دیگه ای برید که من خودم هنوز پیدا نکردم.
این کتاب رونوشتی از ۱۰ جلسه سخنرانی مرحوم مطهری در سال ۵۶ در کانون توحیده و البته به دلیل دستگیریش بحثش ناتمام مونده.
۱-با توجه به اینکه کتاب متن سخنرانیه، بسیار روانه و بیان استاد مطهری هم گویاست.
۲- هدف سخنرانیها هم با توجه به دغدغه آنزمان سخنران، مقابله با مکاتب غیر اسلامی و علی الخصوص مارکسیستها و پوزیتیویستهاست که سعی می کنه با ارایه خلاصه ای از کلیات معرفت شناسی و شناخت، ابزارها و منابع و ...، به مقایسه مکاتب مختلف بپردازه و البته نهایتا دلایل رد اونها رو از نظر خودش بیان می کنه و بر رئالیسم به عنوان مکتب مورد قبول فلاسفه مسلمان تاکید می کنه.
۳-به نظرم کتاب جامعی نیست و به همه مسائل مبتلا به شناخت به اندازه اهمیتش نپرداخته و بیشتر تاکید داره بر اینکه که شبهات روز مارکسیستها رو رفع کنه. مثلا خیلی به هگل و کانت نپرداخته.
۴-نکات خوبی هم در متن وجود داره که طبیعتا مورد استفاده کسانی خواهد بود که در خصوص معرفت شناسی اطلاعاتی دارند و حالا علاقه مندند نظر یک استاد فلسفه مسلمان رو هم بدانند.
۵- کتاب نسبتا منصفانه و در چارچوبهای فلسفی روایت شده و به غیر از یک عبارت "ایده الیسم های منفور کثیف" که نفهمیدم چرا، در مابقی موارد سعی کرده تا حدی به دیده انصاف به بقیه مکاتب نگاه کنه.

[Hossein · Rating 3 out of 5]

شاید میشه گفت کتاب جوری بود که بزرگترین معمای تاریخ بشر رو اومده بود به ساده ترین زبان ممکن بیان کرده بود

[Seddiqe dyr · Rating 5 out of 5]

بهترین کتابی که از ایشون خوندم 🤍

[Hosein Bitaraf · Rating 4 out of 5]

بسیار کتاب خوبی است.
این کتاب سخنرانی های استاد پیرامون مسائل معرفت شناسی است.
البته متاسفانه این سخنرانی ها ناقص میماند. و در واقع کتاب نیمی از صحبت هایی است که استاد میخواسته در این باره بکند.
در حوزه معرفت شناسی بسیار کتاب خوبی است.
اگر چه موضوع کتاب فلسفی است ولی چون مخاطب سخنرانی ها افراد اهل فن نبودند کتاب بسیار روان است.

[Alibaghbanbashi · Rating 1 out of 5]

اين كتاب همچنين كه از اسمش پيداست به مسئله شناخت ميپردازد.ولي خب متن چندان جالب و جذابي نداشت و كششي براي ادامه خواندن در من به وجود نياورد، منتها خواندن آن را تا آخر ادامه دادم چون تازه كتاب فلسفه معرفت شناسي را خوانده بودم و ميخواستم در راستاي اين موضوع كتابي ديگري خوانده باشم.
اگر بخواهم خلاصه اي از كل كتاب بگم بايد بگم كه شناخت مسئله بسيار مهمي است چرا كه شناخت موجب جهان شناسي ميشود و جهان شناسي سبب ايدئولوژي ميشود. پس ما براي داشتن يك ايدئولوژي خاص بايد به خود مسئله شناخت معرف پيدا كنيم.
در اين كتاب همچنين به موضوعاتي مانند راه هاي كسب شناخت مانند عقل و حس و طبيعت و همچنين شناخت آيه اي اشاره ميكند و در اين حين مخالفان و طرفداران اين نظريات را بررسي ميكند .
چيزي كه من از فلسفه معرفت شناختي متوجه شدم اين است كه علم به دو نوع حضوري وحصولي تقسيم ميشود، علم حضوري علمي است كه معلوم عينا در عالم حاضر است و قابل اعتماد است و هيچ اختلالي در آن راه ندارد. به عنوان مثال وقتي درد داريم يا وقتي احساس گرسنگي ميكنيم يا وقتي شاد هستيم مستقيما و بدون واسطه اين شادي را در وجود خودمان مييابيم ولي علم حصولي به علمي اطلاق ميشود كه معلوم نزد ما حاضر نيست يا به عبارت ديگر تفسيري از علم نزد ماست مانند ساير علوم كه اين علم حصولي به تصور و تصديق تقسيم ميشود و تصديقات به بديهيات و نظريات تقسيم ميشود كه هر كدام توضيح مفصلي دارد. در راه هاي كسب معرفت هر چه كه به علم حضوري برسد اعتبار تام دارد و هر چه كه به علم حصولي برسد ميتواند احتمال خطا در آن باشد.
راه هاي كسب معرف نيز مثل حواس پنجگانه و تعقل و ... بر اساس احتمال درجه درستي ميتواند درجات صدق و كذب آن تغيير كند.
در كل به صورت خلاصه ما با فهميدن مسئله شناخت ميتوانيم بفهميم كه علوم حالا هر علومي مثل دين- تاريخ- رياضيو .....چقدر درست ميگويند و چقدر خطا دارند؟
كدام علوم افضل بر ديگري است؟
به عبارت بهتر اين علم بررسي خود مسئله شناخت و زير بناي تمام علوم است، حتي به ما ياد ميدهد در تناقضات بين علوم كدام ترجيح بيشتري دارد

[Majid · Rating 3 out of 5]

هر چند که مباحث موجود در کتاب ناقص بود و این کتاب مطهری مثل بیشتر کتابهایش نتوانست موضوع را کامل باز کند و شرح دهد ، ولی بر خلاف نظر برخی افراد که مباحث کتاب های مطهری را کهنه و دِمده می دانند، هنوز هم اندیشه های ایشان کارایی لازم را دارند. مثلا در همین کتاب مسئله "معیار شناخت" که مطهری خیلی زیبا به آن اشاره می کند و به طور مستدل "معیار عملی شناخت" را نقد و بررسی کرده و در نهایت آن را رد می کند، ریشه در بسیاری از مسائل و مشکلات انسانِ قرن ۲۱ ام دارد.

[Pedram · Rating 3 out of 5]

شناخت، مبحث مهمی چه در دین و چه در فلسفه است. کتاب مطهری برای منِ بیسواد در این ضمینه مقدمه خوبی بود برای بابی که پیچیدگی‌های زیادی دارد. کتاب مجموعه سخنرانی های مرتضی مطهری است که به علت زندانی شدنش به پایان نمیرسد. اما نکات خوبی را پوشش داده.
معرفت شناسی یا شناخت شناسی - Epistemology شاید بتوان انعکاس جهان عینی در ذهن تعریف کرد، همه چیز با شناخت تعریف میشود. ابزار مختلفی برای شناخت است همانند حس، عقل، عمل و دل و همین طور منابع مختلفی مانند طبیعت، عقل، دل و حتی تاریخ. ایدئلوژی‌های مختلف هم بر اساس دیدگاه خودشان از شناخت بوجود آمده‌اند.

پ.ن. همواره با کتاب‌هایی که از سخنرانی بوده‌اند مشکل داشتم زیرا خود نویسنده در نوشتن رعایت مواردی میکند که در حین سخنرانی نمیکند.

[Amir · Rating 3 out of 5]

استاد شهید مطهری سعی می‌کند مسائل غامض و پیچیده فلسفی را به زبانی شیوا و رسا برای مخاطب ارائه کند، بدون اینکه از جان کلام بکاهد. مطالعه کتب شهید مطهری برای هرکس که علاقمند به اندیشیدن است مفید و بلکه ضروری است. گویا اصل بحث شناخت در مواجهه با مادی گرایی و مارکسیسم توسط استاد مطهری مطرح شده و سخنرانی های ایشان به صورت کتاب منتشر شده است. از نقاط ضعف این کتاب می‌توان به نامنظم بودن ترتیب مباحث اشاره کرد. در واقع بیشتر به طرح مسئله پرداخته شده است و به عنوان مقدمه برای شناخت مفید است.

[Mohammad · Rating 4 out of 5]

Good book for entry of cognition issue. It's good introduction. There are good facts but it's summary and simplistic.

[Ali Lotfalian · Rating 4 out of 5]

کتاب عالی و فوق العاده خوب و خلاصه ای بود
تنها اگر به ایدئالیسم بیشتر پرداخته میشد عالی تر بود

[Sajjad · Rating 3 out of 5]

خیلی سطحی بود. احتمالا تو فرمت سخنرانی جذبم میکرد ولی از کتاب انتظارم بالاتره.

[AliReza AghaAhmadi · Rating 5 out of 5]

جامع نگری و دسته بندی های مرحوم مطهری درباره مساله شناخت، بسیار مفید و راهنماست. راهنمایی برای مسیر شناخت بیشتر مساله شناخت!

[Mohammad Hosein · Rating 5 out of 5]

هو
با اینکه همیشه از خواندن آثاری که از سخنرانی های شهید مطهری بود رنج می بردم اما این یکی خیلی فوق العاده بود...
جزو آثاری است که حتما باید خوانده شود...