Com Borges

by Alberto Manguel, Priscila Catão (Tradutora)

Em 1964, Alberto Manguel, então com dezesseis anos, trabalhava em uma famosa livraria de Buenos Aires, onde era possível encontrar as últimas novidades publicadas na Europa e nos Estados Unidos - e onde todas as tardes Borges passava, retornando da Biblioteca Nacional. Um dia, o escritor, já cego, perguntou ao jovem Manguel se ele estaria disposto a ler para ele à noite, já que sua mãe, Doña Leonor, com noventa anos, se cansava facilmente. O apartamento de Borges é um lugar fora do tempo, povoado de livros e palavras, um universo puramente verbal onde Manguel descobrirá o tipo de conversa que lhe era congenial - a dos livros e de sua feitura. E descobrirá (ele que havia crescido em Israel e que a partir de 1968 viveria em diversos países), a única terra à qual vale a pena pertencer - a da literatura. Com uma paixão constantemente moderada por um afável comedimento, Manguel nos faz compartilhar sua descoberta, permitindo-nos conhecer o que de Borges não conhecíamos. Tanto que, no final, nos é difícil acreditar que não conhecemos pessoalmente Borges, que não fomos hóspedes em sua casa.

Genres: Biography, Nonfiction, Memoir, Books About Books, Biography Memoir, Essays, Literature

68 pages, Paperback

First published January 1, 2002

About the author

Alberto Manguel (born 1948 in Buenos Aires) is an Argentine-born writer, translator, and editor. He is the author of numerous non-fiction books such as The Dictionary of Imaginary Places (co-written with Gianni Guadalupi in 1980) and A History of Reading (1996) The Library at Night (2007) and Homer's Iliad and Odyssey: A Biography (2008), and novels such as News From a Foreign Country Came (1991).

Manguel believes in the central importance of the book in societies of the written word where, in recent times, the intellectual act has lost most of its prestige. Libraries (the reservoirs of collective memory) should be our essential symbol, not banks. Humans can be defined as reading animals, come into the world to decipher it and themselves.

Reviews

[هدى يحيى · Rating 5 out of 5]

يبدو أن الحديث عن بورخس لا يقل متعة عن القراءة له

أنا واحدة من عشاقه ومريديه وكلما قرأت أكثر كلما تجلت لي براعة بورخيس وتفرده

وكلما تعلمت الحقيقة التي لا مناص منها:ـ
ما يكتبه بورخيس لا يصح وضعه ضمن إطار أدبي معروف
فنحن نقول مجازاً أنها دواوين شعر أو قصص قصيرة
ولكن الصفة الوحيدة التي يجب أن يتصف بها أدبه هو " الأدب البورخيسي " وفقط



بورخيس هو المؤمن للأبد بتاريخ القراءة
صانع النصوص ذات القراءات المتعددة
ملهم البشرية بالخلق
مبدع مئات الأسماء المتخيلة والأحداث التي تقع فقط في عالمه
مخترع الهوامش الوهمية و سيد الأدب الغرائبي
و عبقري الفانتزيا

الرجل الذي لا يرى أننا بحاجة للكتب فنحن نستطيع أن نكتبها مجدداً
وأننا نستطيع كلنا تخيل كل الكتب ، القصص ، والقصائد إلى مالا نهاية


الرجل الذي لا يعترف بالتقاليد فيما يخص الأدب
والذي يقول عن نفسه

أنا قاريء مُتعي : لم أجزِ يوماً لإحساسي بالواجب أن يتدخل بمسألة شخصية جداً ، كمسألة شراء كتاب

إنه بورخيس
الأعمى الذي تخيل الجنة على شكل مكتبة

والكاتب الذي يرى العالم عبارة عن كتاب كبير يحاول قراءته يومياً

والمبدع الذي يرى أننا جميعاً نعيش في حلم من أحلام الإله
نحن المخلوقات التي يراها الإله في حلمه

و العبقري المجنون الذي أعطانا كونجرس العالم
و مكتبة بابل و المتاهات الدائرية

المبتكر لا فقط القادمون بعده بل السابقين عليه
فأنت قد تجد كتاب كأفلاطون أو كافكا نستطيع أن نصفهم أحيانا بالبورخيسيين

والعظيم الذي عمل على إعادة تشكيل التراث الثقافي ليس فقط لأمريكا اللاتينية وإنما في العالم بأكمله وفي كل زمن وعصر



**

ألبرتو مجنون القراءة النبيل كان ممن يجالسون الأديب العظيم ليقرأ له بعد إصابته بالعمى
وقد ذكر ذلك عرضاً في كتابه
تاريخ القراءة

الكتاب صغير الحجم لا يتعدى مئة صفحة ولكنني استمتعت للغاية به
فهو يمتاز بتكثيف ممتاز لدرجة أنني شعرت عند انتهاءه بإشباع لذيذ
والعادة إن أحببت كتاباً قصيراً تشعر بالحزن عند انتهاءه بسرعة و تتمنى لو كان أطول



الشيء الوحيد الذي يحزنني عموماً فيما يتعلق ببورخس هو أنني لا أجيد الإسبانية
فهذا الكائن العجيب لا يستخدم مفردة واحدة عرضاً
ولا يصيغ جملته اعتباطاً
فكل كلمة ، كل حرف جر ، وكل فعل يختاره بعناية فائقة كي يصنع نصاً أبدياً تستطيع تأويله مراراً والغوص في بحر الاندهاش السرمدي

لم أقرأ حتى الان ترجمة انجليزية أو عربية تشفي غليلي هذا
والمترجمين معذورون أحياناً
إذ كيف تتوفر لديهم هذه الدقة اللغوية والعلم اللا محدود كي يفهموا النص جيداً ثم ينقلوه بلغتهم الأم بنفس الحرفية

ما تعلمته بعد تجاربي القرائية المختلفة:ـ

أنك تحتاج لتعلم الإنجليزية لتقرأ شكسبير
و تحتاج لتعلم الألمانية لتقرأ جوته
و تحتاج لتعلم الإسبانية لتقرأ بورخيس

لا ترجمة في العالم ستشبعك وتعطيك ما يستحق نصاً من نصوص أي منهم

حمداً لله أنني أجيد واحدة على الأقل

[Valeriu Gherghel · Rating 3 out of 5]

Alberto Manguel l-a cunoscut pe Borges în anii 60 ai secolului trecut. Borges orbise de cîțiva ani și avea nevoie de cineva care să îi citească cu voce tare. A vorbit cu Manguel și acesta i-a fost „lector” pînă în 1968. Am extras cîteva amănunte mai mult sau mai puțin picante:

1) Borges mînca, de obicei, orez fiert și, mai rar, paste. Astfel de alimente frugale îi dădeau posibilitatea de a purta o conversație erudită cu ceilalți meseni.

2. Borges se culca într-o cămașă de noapte albă, lungă pînă la călcîi, și nu uita să recite înainte de a-și pune capul pe pernă „Tatăl nostru” în limba engleză, limba bunicii lui.

3. Mama lui Jorge Luis Borges, doña Leonor, era o femeie foarte protectoare (farouchement protectrice): „Pune-ți pardesiul pe tine, o să-ți fie frig, ai grijă să nu răcești”. Îl alinta „Georgie”. Tot așa i-au spus și prietenii.

4. Borges a avut un motan alb pe nume Beppo.

5. Lui Borges îi plăcuse un vis povestit (unde, încă nu știu, trebuie să verific) de Boethius, cel care a scris De consolatione philosophiae: „În acest vis, filosoful asistă la o cursă de cai / care; vede caii, plecarea în cursă, diferitele ei momente care se succed pînă cînd un călăreț trece victorios linia de sosire. Dar, chiar acum, Boethius zărește un al doilea visător, cineva care îl vede atît pe el, cît și cursa, caii în galop, călăreții și totul într-o singură clipită. Pentru acest visător - care nu este altul decît Dumnezeu - rezultatul întrecerii depinde întru totul de călăreți, deși acest rezultat îi este deja cunoscut”.

6. Borges povestea prietenilor că a vizitat cîndva biblioteca lui Kipling (unul dintre prozatorii lui preferați, alături de Stevenson și Chesterton): biblioteca lui Kipling nu conținea nici o carte de proză, nici o carte de poezie, numai lucrări de geografie orientală și relatări de voiaj. Kipling se citea doar pe sine.

7. Deși orbise de mult (din 1955), Borges continua să meargă la cinematograf și să „vizioneze” filme (pentru dialog și, mai ales, pentru muzică).

8. În apartamentul din Buenos Aires, avea foarte puține cărți, în special, dicționare și enciclopedii, cîțiva clasici „personali” (Stevenson, Kipling, Chesterton, Wells). Începuse să citească la Biblioteca publică deschizînd la întîmplare Encyclopædia britannica. S-a nimerit să fie volumul De - Dr și a parcurs răbdător toate articolele, fără să omită vreunul. Și mai tîrziu i-a plăcut să citească la întîmplare. Pînă cînd s-a fixat la cîțiva, foarte puțini, autori...

9. Borges i-a detestat pe următorii scriitori: Austen, Goethe, Baudelaire, Rabelais, Flaubert, Calderón, Stendhal, Zweig, Maupassant, Boccaccio, Proust, Zola, Balzac, Galdós, Lovecraft, Edith Wharton, Neruda, Alejo Carpentier, Thomas Mann, García Márquez, Amado, Tolstoi, Lope de Vega, Lorca, Pirandello. S-ar putea scrie o istorie a literaturii pornind numai de la aceste antipatii (pentru mine ipotetice).

10. În concluzie, o carte cam subțire... M-am așteptat ca Manguel să descrie, mai degrabă, modul în care asculta și comenta Borges cărțile pe care el, Alberto, i le citea cu voce tare. O astfel de lectură se numește „aurală” (cu urechea). Am găsit, din păcate, altceva, lucruri pe care le știam din biografiile lui James Woodall și Edwin Williamson.

[AhmEd ElsayEd · Rating 4 out of 5]

ألبرتو مانغويل، روائي، مترجم، محرر، جامع كتب، والأهم قارئ
في سن السادسة عشر عمل كقارئ ومترجم لدي بورخيس بعد أن تمكن منه العمي
في هذا الكتاب الصغير يصحبنا مانغويل في رحلة حميمية داخل حيوات بورجيس
يقدم صورة دافئة وصادقة عن حياة أحد أشهر أدباء القارة اللاتينية
لم اقرأ لبورخيس من قبل، لكنه -الآن- حجز مكانا في مكتبتي بجانب غاليانو

[Ahmed Oraby · Rating 4 out of 5]

يبدو - إذن - أن القراءة عن هذا الجميل؛ بورخيس، لا تقل متعة أبدا عن القراءة له
خصوصًا عندما يحدثك عنه رجل يعرف عنه عشقه بالكتب، مثل مانجويل
كتيب عظيم ومدهش، فيه مقاطع من سيرة أكبر مهووس عرفه التاريخ
جميل بورخيس، وجميل عالمه، حتى وإن كان مليئًا بالفوضى والغموض

[Paula Mota · Rating 5 out of 5]

A última vez que li para ele foi em 1968: a sua escolha nesse serão foi o conto “The Jolly Corner”, de Henry James.

Este é apenas o segundo livro de Alberto Manguel que leio, mas sinto que este autor é capaz de entusiasmar o leitor em relação a tudo o que é literatura e de tornar acessíveis até os grandes vultos da escrita, como é o caso do mítico Jorge Luis Borges neste livro.
Pergunto-me se Alberto Manguel seria quem é hoje, ou se seria sequer um escritor, se um acaso não tivesse feito o seu caminho cruzar-se com o de Borges. Afinal, Manguel era apenas um simples funcionário a part-time de uma livraria frequentada pelo escritor cego e apenas uma das dezenas pessoas a ler para ele quando deixou de conseguir fazê-lo.

Borges fazia a pergunta a quase toda a gente: estudantes, jornalistas que o entrevistavam, outros escritores. Existe um vasto grupo de pessoas que leram pelo menos uma vez para Borges, pequenos Boswells cujas identidades raramente são conhecidas uns dos outros mas que, colectivamente, guardam a memória de um dos maiores leitores do mundo. Na altura, eu não sabia que essas pessoas existiam. Tinha 16 anos.

Assim, ouviu tudo o que Borges lhe tinha para contar, absorveu toda a sua sabedoria e privou com outros escritores seus amigos, como Silvina Ocampo e Bioy Casares. Apesar da admiração evidente, Manguel não deixa de apontar as idiossincrasias mais peculiares de Borges, como a arbitrariedade dos seus gostos literários.

Podia-se construir uma história da literatura perfeitamente aceitável só com os autores que Borges rejeitava: Austen, Gothe, Rabelais, Flaubert, Calderón, Stendhal, Zweig, Maupassant, Boccaccio, Proust, Zola, Balzac, Galdós, Lovecraft, Edith Wharton, Neruda, Alejo Carpentier, Thomas Mann, García Marques, Amado, Tolstoi, Lope de Vega, Lorca, Pirandello... Depois das experiências da juventude, não lhe interessava a novidade pela novidade. Dizia que o escritor não devia ter a indelicadeza de surpreender o leitor.

A vida de Borges é impressionante, a sua obra é de génio, todos os episódios da sua prodigiosa memória aqui retratados inspiram reverência, mas tocou-me mais do que tudo um parágrafo dedicado a Silvina Ocampo.

Nos seus últimos anos de vida (...), Silvina sofreu de Alzheimer e errava pelo seu amplo apartamento, incapaz de se lembrar de onde estava ou de quem era. Um dia, um amigo deu com ela a ler um livro de contos. Toda entusiasmo contou ao amigo (...) que lhe ia ler uma coisa absolutamente maravilhosa que acabara de descobrir. Era um conto de um dos primeiros e mais famosos livros dela, ‘Autobiografia de Irene’.

Alberto Manguel parece ser um autor muito atencioso e isso torna-se evidente ao incluir um posfácio à edição portuguesa, onde fala da passagem do jovem Borges por Lisboa em 1924, onde conheceu António Ferro. Disse ele sobre a literatura portuguesa:

Borges criticava severamente Camões, julgo por não gostar de alegorias. (...) Já Eça de Queirós era outra coisa. Borges herdou essa admiração da mãe, leitora voraz de romances do século XIX. Borges admirava ‘Os Maias’, ‘O Primo Basílio’, ‘O Mandarim’.

“Com Borges” é uma leitura absolutamente prazerosa que permite ao comum leitor sentir-se próximo de um génio literário.

Nunca se sentia obrigado a ler um livro até à última página. A sua biblioteca (que, como a de qualquer leitor, erra também a sua autobiografia) reflectia a sua crença no acaso e nas leis da anarquia. “Sou um leitor hedonista: nunca permiti que o meu sentido de dever se imiscuísse num assunto tão pessoal como é a compra de livros.”

[Eylül Görmüş · Rating 5 out of 5]

"Onun kafa yorduğu şey edebiyattı ve bu çığlık çığlığa yüzyılda hiçbir yazar, edebiyatla olan ilişkimizi değiştirme konusunda Borges kadar önemli olmadı." ❤️

Alberto Manguel imzalı Borges'in Evinde, bu b��yük yazara kendi halinde, içten ve son derece gerçek bir saygı duruşu niteliğinde bir kitap. Bence bu kitabı Borges okumaya başlamadan önce bir kez ve Borges külliyatını tamamlayınca bir kez daha okumak gerekir. Ben külliyatı tamamlamaya çok yaklaşmışken okudum ve muazzam bir haz duydum.

Alberto Manguel'i azıcık okuyunca kendisinin zamanında Borges'in evine gidip, gözleri görmediği için ona kitap okuyan insanlardan biri olduğunu öğrenirsiniz. Bunu sürekli dile getiriyor kendisi ki çok haklı, ben Borges'e kitap okumuş olsam alnıma dövme filan yaptırırdım herkes duysun diye, son derece anlaşılır... Manguel'in Borges'le kurduğu özel ilişkiyi ve ona dair gözlemlerini, yazarın hayatına dair bilgilerle beraber aktardığı bu kitap; hem bir biyografi, hem de bir kişisel dostluk anlatısı. Bu ikisinin kurduğu usta-çırak ilişkisinin (halef-selef de diyebiliriz zira bu satırları yazarken henüz haberi yok ama Manguel de tıpkı Borges gibi Arjantin Ulusal Kütüphanesi'nin başına geçecek yıllar sonra) nasıl kıymetli olduğunu en iyi anlayabildiğimiz eserlerden biri bana kalırsa.

Bu kitabı Borges'le tanışmadan okursanız sizi nasıl bir sihrin beklediğini sezer ve heyecanlanırsınız, Borges'le hemhâl olduktan sonra okursanız ise geri dönüp onun sizde bıraktığı izleri anımsar, sizi nasıl değiştirip dönüştürdüğünü bir kez daha fark eder ve gülümsersiniz - yani her durumda heyecan verici, her durumda şahane bir deneyim bence.

60 sayfada Borges ne kadar iyi anlatılabilirse o kadar iyi anlatmış Manguel - bunu da kendisinden başkası yapamazdı herhalde. Borges'e dair yeni bir temel bilgi edinmedim belki ama çok tatlı anekdotlar dinledim, İspanyol dilini ve dünya edebiyatını dönüştüren bu adamla birazcık daha yakınlaştım, ne iyi oldu.

Yazarın kitapta alıntıladığı, Arjantinli romancı Manuel Mujica Lainez'in şu şiiriyle bitireyim:

"Genç Şaire: Boşver, ilerleyeceğim diye / Heveslere kaptırma kendini / Denizler kadar yazsan bile / Borges çoktan yazmıştır hepsini."

Çok, çok, çok sevdim!

[Mohamed Shady · Rating 4 out of 5]

هذا كتابٌ غير عادىٍ لسببين:
أولهما أنه يتتبع حياة أحد أعظم الكتاب فى التاريخ، والذى لا يقل تأثيره على من عاصره ومن جاء بعده من الكتاب عن كافكا وفوكنر.
وثانيهما أن المتحدث هنا هو عاشق القراءة الأول فى العالم ألبرتو مانغويل.

كان من الممكن أن تمّر تلك السنوات دون تدوين، لكن الله شاء أن يلتقى هذان الاثنان ليكتب مانغويل عن بورخيس، ولله الحمد.

وصف إدواردو غاليانو بورخيس فقال:
أرى بورخيس رجلًا بمحض رأس ولا شئ غيره، لا قلب، لا جنس، لا معدة، رأس وحسب، رأس لامع فى غاية الذكاء.

وألبرتو مانغويل يرد قائلًا:
لم يكن بورخيس متعاليًا على الميلودراما.. كان يبكى كثيرًا، وقد صرح مرارًا، وبدون خجل، أنه عاطفىّ.

أحببتُ بورخيس الأديب والإنسان، كلاهما عظيم على طريقته الخاصة.

[amin akbari · Rating 4 out of 5]

به نام او



برای ما کتابخوان‌ها، بورخس با تمام نویسندگان بزرگ فرق دارد. برای ما، او تنها یک نویسنده بزرگ نیست بلکه یک مخاطب بزرگ هم هست یک کتابخوان حرفه‌ای هم هست، درست‌ترش این است که او یک عاشق کتابِ اسطوره‌ای‌ست که می‌تواند الگوی تمام ما باشد. کسی که حتی نابینایی هم سدِّ کتابخوانیش نمی‌شود. عجیب است، چگونگیش را آلبرتو مانگوئل نویسنده آرژانتینی در کتاب «با بورخس» برایمان می‌گوید. نویسنده‌ای که در سنین نوجوانی شاگردِ کتابفروشی بوده است که خورخه لوئیس بورخس کهنسال و نابینا از مشتریان ثابتش بوده است. بورخس در جریان یکی از خریدهایش از این کتابفروشی از آلبرتو نوجوان می‌خواهد که وظیفه کتابخوانی برای بورخس را برعهده بگیرد و از اینجا به بعد آلبرتو یکی از افرادی می‌شود که برای این نویسنده بزرگ کتاب می‌خواند.
این کتاب کم حجم شرحِ خاطرات آلبرتو مانگوئل با بورخس در بین سالهای هزار نهصد و شصت و چهار تا شصت و هشت است. و او در این کتاب از برخی رفتارها، عقاید و عادات این نویسنده بزرگ پرده برمی‌دارد. نویسنده‌ای که بیش از همه‌چیز دلبسته کتاب و کتابخوانی بود دو بخش از این کتاب را در ادامه می‌آورم:

در کتابخانه شخصی‌اش خبری از آثار و تالیفات خودش نبود. وقتی مهمانان یا ملاقات‌کنندگانش می‌خواستند تا چاپ روندی از آثارش را ببینند، با مباهات به آنها می‌گفت من حتی یک جلد کتاب هم ندارم که بر روی آن نام یکسره «ناماندگار»م درج شده باشد. یک‌بار، هنگامی‌که در منزلش به دیدارش رفته بودم، مرسوله پستی بزرگی برایش رسید که حاوی چاپ پرزَرق و برق یک از داستان‌هایش با عنوان «کنگره» بود. ناشر کتاب فرانکو ماریا ریچی در ایتالیا بود. کتابی در قطع رحلی، با جلدی طلاکوب و مشکی‌رنگ از جنس ابریشم، درون قابی با همان رنگ و جنس، که با کاغذ دست‌ساز و آبی‌رنگِ فابریانو به چاپ رسیده بود. داستان با نقاشی‌های «تانتریک» مصور شده بود، هر نقاشی با قلم‌گیری پرداخت شده و هر نسخه از کتاب نیز شماره بود. بورخس از من خواست تا آن مرسوله را برایش توصیف کنم. خوب که به حرف‌هایم گوش داد با تعجب گفت: «پس بگو کتاب نیست، جعبه شکلات است!» و بعد کتاب را به جای انعام به پستچی حیرت‌زده پیشکش کرد.


اما گاه‌گداری نیز زبان پرنیش و کنایه و بی‌رحمی داشت. روزی در اتاقِ نشیمنِ خانه‌اش نشسته بودیم که نویسنده‌ای، که نمی‌خواهم نامش را به یاد آورم، نزد بورخس آمد تا داستانی را که به افتخار او نوشته بود برایش قرائت کند. آن نویسنده گمان کرده بود چون داستانش درباره تبهکاران و چاقوکشهاست، لابد بورخس از شنیدن آن حظّ فراوان خواهد برد. بورخس خودش را برای شنیدن آماده کرد؛ دستانش را بر عصایش قرار داد، لبهایش نیمه‌باز و چشمانش به سمت بالا خیره شد و این حالتش حاکی از تواضع مؤدبانه او در برابر فردی بود که هیچ شناختی از او نداشت. داستان در فضایِ میخانهای می‌گذشت که پاتوق اراذل و اوباش بود. بازرس پلیسی که حوزه فعالیتش در آن حوالی بود و به خاطر شجاعتش زبانزدِ خاص و عام بود، روزی بدون سلاح وارد میخانه میشود و صرفاً با اقتدار و جذبه‌ای که در صدایش طنین‌انداز است، جماعت اراذل و اوباش را وادار می‌کند تا سلاحهایشان را زمین بگذارند. در این بخش از داستان بود که نویسنده، با شوق فراوان، مشغول برشمردن سیاهه‌ای از سلاحهای گرم و سرد آن جماعت شد: «یک قداره، دو تا تپانچه، یک چماق چرمی...» بورخس ناگاه رسته کلام نویسنده را برید و با صدای ملال‌آور و یکنواختش ادامه آن سیاهه را برشمرد: «سه تا تفنگ، یک ضدتانک، یک توپ کوچک روسی، پنج تا شمشیر، دو تا قمه، یک تفنگ اسباب‌بازی بی‌ارزش...» تبسمی به زحمت بر چهره آن نویسنده نشست، اما بورخس بی‌رحمانه ادامه داد: «سه تا تیرکمان، یک پاره‌آجر، یک زوبین‌افکن، پنج تا تبرزین، یک دژکوب...» نویسنده از جایش بلند شد و گفت امیدوارم شب خوبی داشته باشید. و ما دیگر هرگز او را ندیدیم.
.

[Nahed.E · Rating 3 out of 5]

غالباً ما تكون القراءة لألبرتو مانغويل محيرة بالنسبة لي
يصعب عليّ كثيراً تقييمه ..
هل أحببت الكتاب أم لا ؟ استمتعت به أم لا ؟
ولكن .. بما أن الكتاب عن بورخيس فلابد من أنني أحببته إلي درجة ما .. فحياة الكتب والمكتبات والسراديب المتربة في الأزقة القديمة تستهويني دائماً
فهي حلمي الذي لم أحققه بعد ولا
أظنني سأفعل
):
ولكن .. هل رأيت بورخيس بقلم مانغويل ؟
هل جلست معه وحاورته وشاهدته وهو يقرأ أو يكتب أو يستمع ويناقش ويسخر وينتقد ؟
ربما .. ولكن ليس للدرجة التي توقعتها أو تمنيتها
,,,

[Vuk Vuckovic · Rating 4 out of 5]

Mangel je kao klinac pripadao grupi ljudi koji su dolazili kod Borhesa da mu čitaju knjige. Sam Mangel kaže da ih je bilo mnogo, ali da su retko znali jedni za druge - odma neki borhesovski zaplet, grupa posvećenika koja čita slepom učitelju i te fore.

Da ne dužim - Mangel bukvalno piše o svom vremenu provedenom sa Borhesom i mislim da to mnogim čitaocima i smeta. Nema tu previše radnje, nema priča o velikim svetskim uspesima i sličnim stvarima, ali ima stvarno zanimljivih anegdota. Jedna od lepših stvari koje sam pročitao jeste stih iz Hamleta kojeg su Kasares i Borhes (ali ovo je bio Borhesov prevod) pokušavali da prevedu na španski - koliko lepote, hrabrosti ali i nonšalantnosti u prevodu. Saziv veštica koji se prevodi kao:"Kada ćemo se nas tri opet sastati/Za vreme grmljavine, munja ili kiše?" Borhes prevodi kao: "Kada ponovo zagrmi/nas tri ćemo se spojiti u jedno." I dalje ide tekst sa 52. strane ove knjige: "Ako ćeš da prevodiš Šekspira, rekao je, moraš to da radiš sa istom slobodom sa kojom je Šekspir stvarao. Stoga smo izmislili neku vrstu đavolskog trojstva za njegove tri veštice." - Pa može li šeretskije???

Pročitao sam sve Borhesove knjige i trudim se da imam sve knjige posvećene njemu, makar ove koje su prevedene. I sve je to kao i njegova književnost: nekoliko istih tema, paradoksi, kondenzovan ali opet barokni jezik, jedan (molim) isti (drukčiji?) glavni lik u knjigama - Borhes - i opet kao što uživam u čitanju njegovih priča, eseja i pesama koji se ponavljaju u varijantama, uživam i u svakoj novoj knjizi koja o njemu govori, kako bi rekao Vuk "isto to, samo malo drukčije". Ova Vukova sintagma mogla bi da posluži kao naslov za sveukupna sabrana dela napisana od strane Borhesa ali i o samom Borhesu. To bi izlazilo jedno 20 godina iz štampe, bilo bi ludilo.

[محمود المحادين · Rating 3 out of 5]

مع بورخيس

ألبرتو مانغويل

الكاتب من مواليد بيونس آيريس عام 1948 وهو يشغل حالياً منصب مدير المكتبة الوطنية الأرجنتينية، حاصل على الجنسية الكندية، مترجم ومحرر، وروائي وكاتب مقالات، حاصل على الدكتوراة الفخرية من جامعة لييج، حاصل على مجموعة من الجوائز منها نيشان كندا من رتبة ضابط ونيشان الفنون والآداب من رتبة ضابط، من أهم أعماله بالإضافة إلى تاريخ القراءة، المكتبة في الليل، فن القراءة، مدينة الكلمات، الفضول، يوميات القراءة…

ما بعرف من وين أبدأ من الكاتب ولا من المكتوب عنه بورخيس! مانغويل يعتبر من أكبر مثقفي العالم اللي بعدهم عايشين وما في حد بخطر بباله يشكك بهذا الوصف، قرأتله تاريخ القراءة والمكتبة في الليل و يوميات القراءة وكل الرجال كاذبون وعاشق مولع بالتفاصيل وحاط على قائمتي مدينة الكلمات وعودة وبهجة القراءة... ألبرتو من القلائل اللي أسهبوا وأتقنوا وصف القراءة والكتابة وأعطوها حقها بالتحليل من شخص مولع بالقراءة وكإنه ولد بين الكتب وماسك قلم وسط حديقة غناء بستمتع بالقفز وسطها بخفة لإختيار وتدوين أجمل المخطوطات في العصر الحديث...


بسنة 1964بدخل بورخيس على المكتبة وبلقى مانغويل المراهق صاحب ال16سنة وبطلب منه إذا فاضي ييجي عنده يقرأله كتب ببيته لإنه أعمى، مانغويل المتحمس بوصف المشهد بوقتها لإنه ما كان بدرك قيمة بورخيس ولإنه مراهق مغرور شايف حاله مثقف بالتالي ما في داعي يوخذ ورقة وقلم ويدون كل كلمة أو ملاحظة بحكيها بورخيس... لكن فيما بعد قرر ومن ذاكرته يسجل هاي الملاحظات من تفاصيل لقاءاته مع بورخيس ويجمعها في كتاب قال عنه محمود درويش :هذا الكتاب الممتع يزود القراء بمفتاح ليفتحوا أكثر من غرفة سرية في عوالم بورخيس السحرية...

بورخيس شاعر وناقد وأديب ولد سنة 1899في بيونس آيريس وتوفي عام 1986يعد من أبرز كتاب القرن العشرين اللي تركو بصمة واضحة بجميع الأجيال اللي تلته لحتى يومنا هذا، أصيب بالعمى بالتدريج وكان وراثي بعيلته أصاب أبوه من قبله لكن أبوه عمل عملية ورجع إله نظره بآخر سنواته على عكس بورخيس اللي بلش العمى معه بالثلاثينات وأحكم قبضته عليه بالخمسينات لكن يقال إنه كان يتحسس بإيده الكتب ويعرف الكتاب من ملمس كعبه...

[Ashraf Shipiny · Rating 5 out of 5]

إن ما يربط بين هذا الكتبي العجوز وبين كتبه علاقة قد تعتبرها قوانين المادة الفيزيولوجية علاقة مستحيلة .

كان بورخيس يرى أن ماهو جوهري في الواقع إنما يكمن في الكتب ؛ قراءة الكتب ؛ تأليف الكتب ؛ الحديث عن الكتب .

[Jim Coughenour · Rating 4 out of 5]

Over the years I've accumulated a small stack of Manguel books – or not so small, if I include his fat anthologies, each generously stuffed with fictions I'd never find on my own. I loved A History of Reading; I enjoyed Reading Pictures – but I've grown impatient with some of his more recent books, such as the mildly self-congratulatory The Library at Night (and yes I admit I'm envious of that library). All this to say that I found With Borges a lovely, modest remembrance of the Argentinian archangel of fabulists.

Borges is a peculiar writer, inspiring either indifference or wanton admiration. I'm one of the wanton. (Ficciones is, to my mind, inexhaustibly brilliant.) He was also a reader extraordinaire, the primary quality he shares with Manguel, who quotes him saying "I don't know exactly why I believe that a book brings us the possibility of happiness. But I am truly grateful for that modest miracle." Although, the list of writers Borges didn't like – Austen, Flaubert, Proust, Lorca, Tolstoy – is as surprising as some of his favorites – Stevenson and Kipling. Welcome to Goodreads.

This memoir rambles with tidbits, most but not all to the glory of Borges. Manguel's prose is unpretentious (not always the case) with the occasional sly sparkle. In his example of how Borges "could also be pointedly cruel" he recalls "a writer whose name I don't want to remember." It was only toward the end of the book that I heard the echo, when Manguel quotes Borges quoting Cervantes: En un lugar de la Mancha, de cuyo nombre no quiero acordarme. Manguel really does want to remember, and his "memories of memories of memories" of the writer who loved to read made me happy too.

[Youssef Al Brawy · Rating 3 out of 5]

"بالنسبة لبورخيس يوجد الواقع في الكتب؛ في قراءة الكتب وتأليفها والحديث عنها. كان واعيًا بطريقة وجدانية عميقة أنه يواصل حوارًا تمَّ الشروع فيه منذ آلاف السنين، وأنه لا نهاية لهذا الحوار كما كان يعتقد. فالكتب تقوم بترميم الماضي. كان يقول لي: مع مرور الوقت، تتحوَّل كل قصيدة إلى رثاء. لم يكنْ متسامحًا مع النظريات الأدبيّة المتداولة، ويلوم الأدب الفرنسي بشدّة على تركيزه على المدارس والجماعات الأدبيّة وليس على الكتب.".

"شأنُه كان الأدب. وأي كتاب، في هذا العصر الصارخ، لن يبلغ أهميته فيما يتعلق بتغيير صلتنا بالأدب. هناك كُتَّاب آخرون لعلهم كانوا أكثر منه مجازفة، وأكثر عمقًا في اكتشاف جغرفيّتنا السريّة. هناك مَنْ كانوا، بالتأكيد، شهودًا أقوى في توثيقهم لبؤس مجتمعاتنا وطقوسها أكثر منه، كما يوجد منهم من جسروا بنجاح بالغ على ارتياد المناطق الغابويّة من ذهنيّتنا. بورخيس لم ينشغل قط بهذا كله، وما فعله، على امتداد حياته الطويلة، هو تصميم خرائط يمكننا فيها تبيُّن تلك الكشوفات الأخرى.".

هذا هو بورخيس كما يراه ألبرتو مانغويل، بورخيس ليس شخصًا مثاليًا ولا شخصًا لا مثيل له كما توقعت، بل هو لم يكن متعاليًا على الميلودراما.. كان يبكي كثيرًا، وقد صرح مرارًا، وبدون خجل، أنه عاطفيّ. وهذه ليس ذكريات، بل ذكريات عن ذكريات عن ذكريات، تلاشت الوقائع التي تبررها، بحيث لم تترك سوى صورٍ قليلة، وبضع كلمات، وكل هذا يأتي من خلال عيون ألبرتو مانغويل: واحدٌ من أفضل القُرّاء في العالم، هذا ما جعل الكتاب مميزًا.. ذكريات قارئٍ عظيم عن قارئ عظيم.

[Ahmed Almawali · Rating 4 out of 5]

بتركيزٍ شغوفٍ يُدخلُنا مانغويل لغرفةِ بورخيس "البسيطةِ كصومعةِ ناسكٍ" ويعددُ لنا ما حوتْهُ حقائبُ الكتبِ، كتبٌ ليستْ كثيرةً ولكنها غنيةٌ، موسوعاتٌ رواياتٌ أدبُ رحلاتٍ دواوينُ شعر منها لها قدسيتُها الخاصةُ بأغلفةٍ حمراءَ سميكةٍ. لم يكنْ ألبرتو محظوظًا أنْ نقلَ لنا صورةَ بورخيس وشقتَه وكتبَه ونتفًا من معايشتِه إلا لأنَّه كان أحدَ القراءِ المفضلينَ لبورخيس
بعدَ ذلك ينتقلُ لخط الماضي في قراءاتِ بورخيس فترةَ المراهقةِ، الهجومِ عليه وناقديه، الأحلامِ عنده بمكانتِها الأثيرةِ وتفسيراتِه الخياليةِ لها، اصدقائِه وشركاءه المثقفينَ
أخيرًا هنالك جملةٌ من الاعترافاتِ التي لا يفضي بها إلا قارئٌ شغوفٌ مثلُ مانغويل عن أستاذِه العجوزِ كما يحلو أن ينعتَه هنا
"يحدثُ أحيانا أن يختارَ بنفسه كتابًا من المكتبةِ. فهو يعلم بالتأكيدِ أين يسكن كل من مجلداته فيذهبُ إليه دون أن يخطئَه"
"بالنسبةِ لبورخيس، إن جوهرَ الحقيقةِ يكمنُ في الكتبِ؛ قراءة الكتب، تأليف الكتب، التحدث حول الكتب"
"كان يقولُ بفخرٍ لزائريه الذين طلبوا منه رؤيةَ طبعةٍ قديمةٍ لواحدٍ من أعماله إنه لا يمتلكُ كتابا واحدًا يحملُ اسمَه"
"لستُ أدري بالضبطِ سببُ إيماني بأنَّ الكتابَ يجلبُ لنا أفقَ السعادةِ، لكنني ممتنٌ حقًا لتلكَ المعجزةِ المتواضعةِ"
"في كل ليلةٍ تسبقُ العام الجديدَ يبدأُ كمنْ يؤمنُ بالخرافةِ بكتابةِ نص لكي تمنحَه السنةُ القادمةُ كتابةً أكثرَ وفرة"
الترجمةُ مقبولةٌ ويبقى الكتابُ بديعًا فاتنًا

[Fereshteh Khanzad · Rating 5 out of 5]

شیفتگیم به خورخه لوییس بورخس آن اندازه است که خورشید سرزمین کوچکم پس از شناخت او در آن تابیدن گرفت.

این کتاب کم حجم برای تمام کسانی که در آرزوی ملاقات بورخس می سوزند ، نوشته شده از زبان آلبرتو مانگوئل خوشبخت که دو سال افتخار هم نشینی با بورخس را داشته و از هر چیزی دلربا تر که در این مدت کتاب خوان ویژه ی او بوده 🙈 .

از متن کتاب:
نویسندگانی هستند که می کوشند جهان را در کتابی به نمایش گذارند. نویسندگان نادرتری نیز به چشم می خورند که جهان در چشمشان یک
کتاب است، کتابی که می کوشند آن را برای خودشان و برای دیگران بخوانند.بورخس در زمره ی این نویسندگان بود. او معتقد بود که علی رغم همه ی موانع ، رسالت اخلاقی مانائل شدن به شادکامی است، و باور داشت که سعادت و شادکامی را می توان درون کتاب ها جست و به چنگ آورد،گرچه قادر نبود دلایل ایمانش به کتاب ها را به روشنی بیان کند. میگفت: دقیقا نمیدانم چرا معتقدم یک کتاب امکان سعادتمندشدن را برایمان فراهم می آورد، با این همه حقیقتا سپاسگزار چنین معجزه ی فروتنانه ای هستم.» بورخس به کلمه ی مكتوب على رغم شکنندگی ماهوی آن اعتماد داشت و از طریق شاهدی که خود آن را ارائه داد، امکان دستیابی به آن کتابخانه ی نامتناهی را، که دیگران جهان می نامندش، به ما خوانندگانش ارزانی داشت. او در چهاردهم ژوئن ۱۹۸۶ در ژنو درگذشت، همان شهری که در آن هاینه و ویرژیل، کیپلینگ و دکوئینسی را کشف کرده بود، و همان جا که برای نخستین بار بودلر را خواند، بودلری که در ابتدا شیفته اش بود (بورخس گل های شر را از بر می خواند) و سپس از او متنفر شد. آخرین کتاب را پرستاری المانی زبان در بیمارستان برایش خواند، کتاب هاینریش فون اوفتردینگن اثر نوواليس، کتابی که اولین بار در ژنو ایام نوجوانی اش خوانده بود.

[Sandra · Rating 4 out of 5]

“Con Borges” è un libro piccolo piccolo, che ci fa conoscere aspetti privati di Borges, raccontati da Alberto Manguel, che per lui fece da lettore quando Borges era diventato cieco. Soprattutto luci, ma anche qualche ombra viene appena accennata del genio letterario argentino, così da renderlo più umano e devo dire che sono rimasta sorpresa nel leggere che egli rifiutava alcuni autori con i quali si potrebbe scrivere la storia della letteratura, quali Tolstoj, Balzac, Stendhal, Pirandello ed anche il grandissimo Proust.
Voglio solo ricordare un passaggio che ha colpito la mia attenzione. Tra gli scrittori amati da Borges c’è Kipling, la cui biblioteca lo scrittore argentino aveva visitato e curiosamente essa conteneva più libri di viaggi e di storia asiatici che libri di narrativa. La conclusione di Borges fu che Kipling non aveva avuto bisogno di leggere altri scrittori, i suoi romanzi avevano soddisfatto ogni sua necessità. “Borges era di opposto avviso: si definiva soprattutto un lettore ed erano i libri degli altri che voleva intorno a sé..”, ed era dispiaciuto di non avere vicino il primo libro in assoluto che ricordava di aver letto, la traduzione inglese delle fiabe dei fratelli Grimm.
Ho ripensato a quale sia il primo libro che ricordo di aver letto, non so se sia stato proprio il primo ma ricordo ancora l’occasione in cui arrivò nelle mie mani, lo portò la Befana, era il libro Cuore di De Amicis.

[Fatma_Almheiri · Rating 2 out of 5]

لا زلتُ أذكر الكلمة الافتتاحية لتركي الدخيل عندما ألقاها في مسابقة تحدي القراءة العربي لعام 2016، شدتني تلك الكلمة وبالأخص حديثة عن بورخيس وأنه تخيل الفردوس على شكل مكتبه، فبعدها انطلقتُ للبحث عن هذا الكاتب وعن كتبه. للأسف، خلال زيارتي لمعرض الكتاب لم أجد سوى كتاب "مع بورخيس" والذي كان يتحدث عنه أيضاً لذا قررتُ شراءه.

ذكر آلبرتو مانغويل في هذا الكتاب علاقته مع الكاتب بورخيس، وبالأخص عن حب بورخيس للكتب. شدتني ذاكرته القوية وحبه وولعه بالكتب والأدب. في هذا الكتاب تجد فلسفة بورخيس وأفكاره ومعتقداته وآراءه.

أعتقد أن الترجمة أضعفت النص كثيراً، وبعثرة النصوص دون فواصل أو حتى عناوين شتتني كثيراً.

[Fatima Zahraa · Rating 3 out of 5]

الأربعاء ١٧ يوليوز ٢٠١٩

-تمّ-

*اقتباس : "لستُ أدري بالضّبط سبب إيماني بأنّ الكتاب يجلب لنا أفق السّعادة،لكنّني ممتن حقّا لتلك المعجزة المُتواضعة ".
رحلة جميلة عشناها مع ألبرتو مانغويل كقارئ مرافق ل بورخيس بعدما فقد هذا الأخير بصره في سن الخمسين ..

❤

[Jale · Rating 5 out of 5]

Buenos Aires'te kitapçı Pygmalion'un devamlı müşterisi Borges, o sıralar kitapçıda çalışan Alberto Manguel'den ona kitap okumasını ister. Bu kitap okuma dört yıl boyunca sürer.
Borges'in odasında Dürer'in Şovalye, Ölüm ve Sefa adlı gravürünün asılı olduğunu, annesinin ona Georgie diye seslendiğini, siyah rengi göremediği için yakındığını, Dürer, Piranesi, Blake, Rembrandt ve Turner'ın resimlerini beğendiğini, Astor Piazzola'dan nefret ettiğini, kitaplığında en çok ansiklopedi ve sözlük bulunduğunu, Finnegans Wake'i hiçbir zaman bitiremediği halde dersini verdiğini, bütün edebiyatın epikle başladığına inandığını, western film izlerken ağladığını, kaplan olarak doğmamayı talihsizlik olarak gördüğünü, hastanede kendisine okunan son kitabın Novalis'in Heinrich von Ofterdingen olduğunu bu güzel tanıklıktan öğreniyoruz.

[Mahmoud Masoud · Rating 4 out of 5]

كان يعتقد ، كيفما كان الحال ، أن واجبنا الأخلاقي يتلخّص في أن نكون سعداء ، و يعتقد أيضا أنه بإمكاننا العثور على هذه السعادة في الكتب . يقول (( لست أدري جيداً لماذا أعتقد أن الكتاب يحمل إلينا إمكانية السعادة ، لكني أعترف بجميل هذه المعجزة عليّ ))

[Anna · Rating 5 out of 5]

‘With Borges’ is a tiny gem of a book by my favourite non-fiction writer on the subject of my favourite short story writer (although that is a wholly inadequate characterisation of Borges). Alberto Manguel was one of many to read to Borges, who went gradually blind between the age of 30 and 58. This extended essay recalls that experience, as well as Borges the man and the writer. Manguel reveres Borges without claiming he was flawless. Both are writers of extraordinary accomplishment, adept at selecting just the right words with nothing either wasted or unnecessary. It is an enduring disappointment to me that I can’t read either in the original because I never learned Spanish. (There’s still time, I intend to take it up one day.)

In this book I found some wonderful new insights. For instance, that Borges didn’t live in a home stuffed with books. His shelves were tidy and selective, containing only the books that truly mattered to him. Why would he have needed more? After all, he was director of the National Public Library of Buenos Aires! Manguel describes his relationship with books in this lovely passage:

For Borges, the core of reality lay in books; reading books, writing books, talking about books. In a visceral way, he was conscious of continuing a dialogue begun thousands of years before and which he believed would never end. Books restored the past. “In time,” he said to me, “every poem becomes an elegy.”

And on his style:

His language (and the style in which he wrote that language) came largely from reading, and from translating into Spanish authors such as Chesterton and Schwob. Partly it came from everyday conversation, from the civilised habit of sitting at a cafe table or over dinner with friends and discussing the great eternal questions with humour and ingenuity. He had a gift for paradox, the quiet and illuminating turn of phrase, for elegant nonsense such as this admonition to his nephew aged five or six: “If you behave, I’ll give you permission to think of a bear.”

Both Borges and Manguel share my fascination with dreams. Manguel quotes Borges as saying, “I would like to write a story that had the quality of a dream. I’ve tried. I don’t think I’ve succeeded.” On the contrary, I consider Borges one of only a handful of writers to actually manage this. The other two I can recall are Paul Auster and Kazuo Ishiguro, both of whom can only reproduce the quality of an anxiety dream. Borges evokes a much wider palette of dreams. [EDIT: As does Mervyn Peake! How could I forget the dreamlike atmosphere of Gormenghast?]

Manguel’s book is essentially an extended epitaph for Borges. It doesn’t have a tone of mourning, however, as Borges lives on in his writing. I found the whole thing uplifting, both as an insight into two of my favourite writers and as an affirmation that we, the readers, take up their baton and continue the endless thought, discussion, and interpretation of books: an endless, joyful task to which every reader brings their own experience and associations. Manguel concludes with the following, which sums up my own belief in the importance of reading:

There are writers who attempt to put the world in a book. There are others, rarer, for whom the world is a book, a book that they attempt to read for themselves and for others. Borges was one of these writers. He believed, against all odds, that our moral duty was to be happy, and he believed that happiness could be found in books, even though he was unable to explain exactly why this was so. “I don’t know exactly why I believe that a book bring us the possibility of happiness,” he said. “But I am truly grateful for that modest miracle.” He trusted the written word in all its fragility, and through his example he granted us, his readers, access to that infinite library which others call the Universe.

[فـي قبضتــه السحــاب !!؟ · Rating 2 out of 5]

هناك مشكلة واضحة عند الترجمة ، الكتاب غيير منظم البتة
في لحظات لا تعرف من المتحدث أهو مانغويل ام بورخيس أو أحد معارفهما :)
الكتاب أقرب لمذكرات شخصية من كونه منشور موجه للقراء
بورخيس قامة أدبية شغوف بالكتب وعالمها ، خسر بصره في أواخر الخمسين من عمره
مما دعاه للإستعانة بمن يقرأ له وكان القاريء هنا مؤلف هذه المطبوعة ( مانغويل ) الذي إلتقاه في مكتبة يعمل لديها وهو في سن السادسة عشرة
ومن تلك اللحظة لازمه في بيته يتلو عليه ما تشدوا به الكتب
يقرأ له وفي ذات اللحظة ينهل من نبع أحد العقول الأدبية الأكثر رهافة في العالم فقد دأب على تدوين ملاحظات بورخيس أثناء القراءة

يتذكر بعض المواقف التي تستشف من خلالها طبيعة شخصية بورخيس
شخصيا لم أعجب بهذه الشخصية ( بورخيس ) خاصة عندنا سخر من أحد الكتاب الناشئين وهو يقرأ عليه مؤلفة فما كان من الأخير إلا أن غادر بعد الإستئذان!!؟
كما وتلقى هدية كتاب له شخصيا تم طبعه وارسل إليه كهدية بتغليف فاخر جدا فما كان منه إلا أن اعطاها ساعي البريد المرتبك ..
ولم يفوت أن يسجل استهجان بقوله هذه علبة شوكولا وليست كتاب ..؟!

اتساءل مما اذا كان مانغويل لم يقدم بورخيس بشكل كامل أو إن شخصيته مزعجة بهذا الشكل فعلا

كان يعرف موقع كل كتاب في المكتبة ويحدث ان يختار بنفسه ، اما الكتب التي لا يعرفها فكان يتحسس بطريقة من يملك حدس الحرفي ينبئه عن الكتاب الذي يلمسه ..

أعجبتني فكرة ( النص الذي يتغير وفقاً لافتراضات القاريء ) أشار إليها الكتاب على إنها فكرة قديمة
والتي طالما قرأها القراء بما يتفق وقناعاتهم ورغباتهم الخاصة .. تبادر لذهني كتب هاروكي التي لا يتفق فيها اثنان على معنى واحد

وأخيرا
بورخيس هو الرجل الذي أسمى الكون مكتبة والذي اعترف أنه تخيل الفردوس على شكل مكتبة

[Hesam · Rating 2 out of 5]

در کتاب مرگ تاد می بود که برای اولین بار با نام و قلم بورخس آشنا شدم و قدرت و تخیل قلمش برام جذاب بود و تصمیم به خوندن آثارش گرفتم این کتاب رو تو یه کتابفروشی دیدم گفتم شاید برای آشنایی بیشتر بد نباشه
خوب نویسنده کتاب "آلبرتو مانگوئل" شاگرد نوجوان یک کتابفروشی بوده که در یکی از روزهای 1964 ، با بورخس که برای خرید کتاب به اون فروشگاه رفته بوده برخورد میکنه و بورخس از میخواد که به آپارتمانش بره و براش کتاب بخونه . مانگوئل می پذیره و این مصاحبت 4 سال به طول می انجامه و مسیر زندگی مانگوئل رو تغییر میده
خوب کتاب پر از نام های نویسندگان و کتاب هایی بود که من تا به حال نشنیده بودم و خوب این مساله خوندن کتاب را برام سخت میکرد
علی ای حال دو قسمت کتاب که خیلی دوست داشتم در ادامه می آرم:
-از مقدمه مترجم-

خواننده ی ایده آل به چشم مانگوئل خواننده ای است که " خود را صاحب ملیت مشخص نمیداند، دغدغه ی ژانر ندارد، خود را یکی از کاراکترهای اصلی رمان می داند، ظرفیت نامحدودی برای فراموش کردن دارد، با خواندن کتابی از قرون پیشین احساس جاودانگی می کند... و به محض آنکه خواندن کتابی را به اتمام می رساند احساس میکند اگر آن را نخوانده بود، جهان چه تهیدست تر و چه بینواتر می بود"

-از متن-
یک بار هنگامی که داشت درباره ی ویران شدن کتابخانه اسکندریه حرف می زد، به من گفت "شمار مضامین، کلمات و متون محدود است. بنابراین هیچ چیز تا ابد از بین نمی رود. اگر کتابی از میان برود سرانجام کسی دوباره آن را خواهد نوشت. همین قدر جاودانگی برای هر کس بس است."

[Rygard Battlehammer · Rating 3 out of 5]

Borges Yazı sayesinde ulaştığım bir diğer kitaptı Borges’in Evinde. Babil Kitaplığı ile başladığım zincirde, Alberto Manguel’in okuduğum iki kitabından biriydi. Diğeri için (bkz: Palmiyelerin Altında Stevenson )

Yeni tanıştığım bir yazar Alberto Manguel. Oldukça üretken her şeyden önce. Çok fazla ve çeşitli konuda, çeşitli tarzda eserler vermiş. Hem kurgu hem de kurgu dışı eserleri ilgi çekici. Diplomat bir babanın oğluymuş, çocukluğu boyunca ülke ülke gezmiş, İsrail’de, Kanada’da, İngiltere’de kalmış ama Arjantin’e bağlarını yitirmemiş, sıklıkla anıyor Buenos Aires’den bahsediyor yazılarında. Okumaya ve kitaplara sevgisi gözle görülür, yazar kimliğinden çok okur kimliği ile öne çıkmaktan hoşlanan bir insan. Bu da Borges’e benziyor biraz.

Borges’in Evinde ise, Manguel’in beş yıl boyunca Borges'e kitap okurken tanık olduklarından, gözlemlerinden, Borges ile ilgili anılarından derlenmiş bir kitap. Buenos Ares’de, dönemin entelektüelleri için önemli bir adres olan kitapçı Pygmalion’da tanışmışlar Borges ile. O sırada on altı yaşındaymış Manguel, kitapçıda çalışıyormuş ve Borges mekanın ünlü müşterilerden biriymiş. 1964’te, Borges’in görme duyusunu kaybettiği,Arjantin Ulusal Kütüphanesi’nde yöneticilik yaptığı yıllarda tam. Borges’in, akşam evine gelip ona kitap okumayı teklif etmesiyle başlayan münasebetleri, 1968’e kadar devam etmiş.

Kitap her ne kadar Borges odaklı olsa da, yazarın ilk gençlik yıllarından geldiği, dünyanın farklı bir filtreyle görüntülendiği bir zamanı anlatından, son derece sıcak, hoş bir ton taşıyor. Kitap arkası yazısını yaz deseler, anında yapıştırırım “Geçmişe doğru çıkılan keyifli bir yolculuk.” diye yorumu, kim ne diyecek? Manguel, yaşının da verdiği vurdumduymazlıkla, olağan bir iş olarak değerlendirmiş o zamanlar Borges ile görüşmelerini. Ama belli ki yaşlandığında, geriye dönüp baktığında hem Borges’e bakışı değişmiş (hayranlığa dönüşmüş) hem de bu yaklaşımından biraz pişman olmuş. Bu süre boyunca Borges’e kitap okumuş, onun için notlar almış, dikte ettirdiklerini yazmış, onun günlüğünü tutmuş.

Borges’in yaşadığı evin sembolik karşılığı kadar fiziksel durumu da hayli iz bırakmış yazar üzerinde. “Zamanın dışında, yumuşak, sıcak, hoş kokulu” benzeri ifadelerle, sezgisel ağırlıklı tanımlar yapıyor çoğunlukla mekanı anlatırken. Uzun bir zaman geçirdiği eve dair hatıraları, oldukça detaylı. Eskimiş kanepeler, gündelik yaşamında kullandığı eşyalar, duvarındaki kız kardeşi Noah’ın yaptığı Cebrail ve Meryem resmi, son derece sade yatak odası gibi onlarca ayrıntı, küçük parçalar, son derece zenginleştiriyor anlatımını ve karakterli, kendine özgü bir mekanın gözümüzde canlanmasını garantiliyor.

Borges’in hayatına dair, geniş bir skalaya yayılmış, kimi gündelik kimi düşünsel bir çok hatıra, hoş bir çene çalma havasıyla dağılmış kitaba. Borges’in annesiyle olan ilişkisini, müziğin hayatına nasıl dahil olduğu okuyor, cenneti kütüphane olarak tasvir edişini öğreniyor, görme duyusunu yitirdikten sonra sözel bir dünyada yaşayan adamın, hayatı nasıl algıladığını, dikkatli bir gözlemden damıtılmış biçimiyle okuyoruz.

Manguel’in Borges’e olan yaklaşımı ise biraz korumacı ve zaman zaman pozitif niyet okumaları içerebiliyor. “Ziyaretçiler, kitaplarla kaplı bir ev, patlamak üzere olan raflar bekliyordu ama Borges, gösterişten pek hoşlanmıyordu” diyor Manguel. Salonundaki az sayıdaki rafların, ansiklopediler ve sözlüklerle dolu olduğunu söylüyor, “kör değilmiş gibi davranıyorum bildiğiniz gibi, gözleri gören bir adam gibi kitapların peşinden koşuyor, ansiklopediler konusunda aç gözlü davranıyorum�� dediğini anlatıyor. Devamlı el altında tuttuğu kitaplar ise genelde Stevenson, Chesterton, Henry James ve Kipling kitaplarıymış ki Borgees bu yazarları makul bir tutkunun ötesinde seviyordu, hatta takıntılıydı.

Bu, büyük oranda kitaplar üzerine bir anlatı. Manguel uzun uzun anlatıyor rafları, Borges’in evin değişik yerinde bulundurduğu farklı kitap gruplarını. Don Kişot - Granier baskısından, gezi kitaplarından, yatak odasındaki şiir kitaplarından, Anglo-Saxon ve İzlanda Edebiyatı koleksiyonundan bahsediyor. Ancak “dairenin raflarında eksik olan Borges’in kendi kitaplarıydı” diye devam ediyor yazar ve “Borges’in kendi kitaplarının tek bir cildini bile bulundurmadığını söylüyor.”*1.

Borges’in belleğinin olağan dışı seviyede güçlü olmasından, her şeyi ezberden okuyup, düzeltip, değiştirebildiğinden, Almanca sevgisinden ve her tükettiği eserde epik içerik arayışından bahsediyor yazar. Melodramı sevdiğini, western ve suç filmlerinde ağladığını anlatıyor.

Borges hikayelerinde çok fazla kullanılan ayna ve labirent konusu da elbette açılıyor. “labirent, merkezinde bir canavarın beklediği `kapısız bir ev`in korkusuyla dolduruyordu içini; aynalar ise bir gün onun olmayan bir yüzü yansıtacakları, daha da kötüsü hiçbir yüz yansıtmayacakları kuşkusuyla onu dehşete düşürüyordu.” diyor Manguel.*2.

Borges’in kaplan sevgisi, körlüğü ve bunun hayatına etkisinden, renk algısı, ressamlar ve çalışmaları hakkında fikirleri, kaplanlara olan takıntısı, iş hayatı gibi bir çok konu sayfalara yayılıyor. Okur olmaya bakışı ise, Manguel’in de paylaştığı bir yaklaşım olduğundan olacak, kitabın tamamı boyunca sıklıkla geri dönülen konulardan.

Manguel, Borges’ten saygılı ve hayran olmuş bir tonda bahsediyor. Ancak Borges’in ne kadar problemli bir insan olabildiğini de reddetmiyor, kitap Borges’in karanlık yüzünü de bir nebze içeriyor ve bu sayede objektif bir değerlendirmeye yaklaşabiliyor. Borges’in, kendisine çalışmalarını göstermek isteyen yazarlara karşı tahammülsüz hallerini, beğenmediği zaman hayli şımarık bir tavırla yazarla dalga geçebildiğini, kurguları üzerinden insanları aşağılayabildiğini anlatıyor.

Sadece amatör yazarlara karşı değil, edebiyat tarihinin kimi devlerine karşı da Borges’in tavrı tam olarak korkunç “ Yalnızca Borges'in reddettiği yazarlardan oluşan, gayet kabul edilebilir bir edebiyat tarihi kurulabilirdi:Austen, Goethe, Rabelais, Flaubert (Bouvard et Pécuchet'nin ilkbölümü hariç olmak üzere), Calderón, Stendhal, Zweig, Maupassant, Boccaccio, Proust, Zola, Balzac, Galdós, Lovecraft, Edith Whatron, Neruda, Alejo Carpentier, Thomas Mann, García Márquez, Amado, Tolstoy, Lope de Vega, Lorca, Pirandello... Yenilik uğruna yapılan yenilikle (gençliğindeki deneylerden sonra) ilgilenmiyordu.” diyor Manguel.*3

Borges’in siyasi konumundan da bahsediliyor yazar ama kimi istisnalar dışında genelde Borges’i savunan bir tonu var bu bölümlerde. Peron’dan nefret ettiğini ve Nazilere net bir tavır koyduğunu söylüyor, tartışmalarının yersiz olduğunu yineliyor. Ancak Pinochet ile el sıkışması gibi konulara pek az giriyor ve Borges’in yarım ağızla dilediği özrü hatırlatmaktan öteye geçemiyor. Ama körü körüne bir savunma içinde de değil; Borges’in kimi açık ırkçı yaklaşımlarına, kendisi de tanıklık ediyor Manguel. Örneğin arada bir anlamsız, sıradan bir ırkçılık sergiliyor ve o akıllı, zeki okur bir anda, siyah adamın daha alt düzeyde oluşunun kanıtı olarak, evrensel önemde bir kültür ortaya koyamamasmı gösteren bir salağa dönüşüyordu. Böyle durumlarda onunla tartışmak ya da ona mazeret bulmaya çalışmak yararsızdı. diyor yazar. *4



Kitap konudan konuya atlayarak devam ediyor ve akışkan, güzel bir sohbetin sıcaklığını bırakıyor bittiğinde. Ancak anlatım şekli tatlı olmasına rağmen, çizdiği Borges imajı can sıkıcı. Bu imajla ilgili de edecek iki çift lafım var ama bunları, kitabın eleştirisinden bağımsız dile getirmek istiyorum. Zira bunları “kitaba dair bir memnuniyetsizlik” olarak değil, kitabın teması hakkında keşif olarak görüyorum:

*1 Borges’in “kendi kitaplarını evinde bulundurmaması” ve “gösterişi sevmiyor olması,” benim gözümde artık daha bir netleşmiş -ve tatsızlaşmış- Borges intibasına pek uymuyor. Borges, neredeyse her röportajında kendi kitaplarını nasıl da elinde tutmadığını, kendinin ne kadar “unutulabilir” olduğunu, “hiç önemi olmadığını” söyleyip duruyor. Elbette, bir insanın “mütevazi olduğunu,” bu kadar sık tekrarlaması, başka bir hikaye anlatıyor.

*2 Ayna ve labirent konusu ile Borges’i ilk tanıdığımda ilginç gelmesine rağmen, daha fazla hikayesini okumuş olduğum şu an, işlenme şekliyle beni bıktırmış konular bunlar. Borges, tekrar tekrar ayna ve labirent anlatıyor, aynı kurgusal yapıları ufak değişikliklerle ısıtıp ısıtıp karşımıza çıkarıyor. Öyle ki bir süre sonra yapay zeka yazmış biri görünüyor öyküleri. Zaten öykülerinin genel olarak insanı tatmin etmeyen, kolay unutulabilir yapısıyla birleşince, tekrarlar iyice göze batıyor. Manguel’in sanki “özel bir çeşit dehaya has sıkıntı,” muazzam bir beynin buhranları havasında bahsettiği korkular ise hemen her insanda bulunan, gayet sıradan kaybolma ve kendine yabancılaşma korkuları bu arada. Bunun büyük büyük laflarla anılması da canımı sıkıyor. Borges’e, “Korkma dayı aynadan. Sen zaten körsün, başka yüz olsa da görmezsin,” deme isteği yaratıyor.

*3Bu reddettiği yazarlar ise ya sabır jeneratörü. Elbette adamın neyi sevip neyi sevmeyeceğine karışacak halim yok. “Vay sen nasıl Lovecraft okumazsın?” diye tetikleniyor değilim. Ama Kipling'in ve Stevenson’ın dünyadaki en iyi yazarlar doluğunu düşünen bir zihniyetin, Marcel Proust, Gabriel García Márquez, Émile Zola okumayı reddetmesi insana tuhaf geliyor, saygı duyulacak kişisel bir zevkten çok, ahmakça bir kapris, yersiz bir kıskançlık gibi duruyor. Alıntıda anılan yazarların tamamı, Borges’in yapamadığını yapabiliyor, bölük pörçük fikirlerini öykü haline getirmeyi başarabiliyorlar zira. Dahası alıntının devamında, edebiyat hakkında edilmiş en saçma on laf listesine girebilecek sözler görüyoruz. “Bir yazarın, okuru şaşırtma kabalığını göstermemesi gerektiğini söylerdi.” Bu tip fikirleri ciddiyetle değerlendirmek gerçekten çok zor.

*4 Borges, faşizme açık bir ideolojik destek vermemekle birlikte, faşistlere karşı net bir tavır almayışına yönelik eleştirileri, tam bir götü kalkıklıkla karşılamış bir insandı. Kimsenin kendisinden hesap soramayacağını söylemiş, Peron ve Hitler’e yönelik tavrının yeterli örnek olduğunu iddia etmişti o zamanlar. Ancak bu ırkçılık konusundaki ısrarı bilmediğim, yeni bir bilgi benim için. Son derece de sinir bozucu. “Siyahi adamın alt düzey oluşuna” dair değersiz fikirleri, planlı, sistematik biçimde ezilen, sömürülen halkların doğal ekonomik neticesini görmezden gelişi, berbat ırkçı bir anlayışla temize çekme gayreti, tiksindirici emperyalist ve ırkçı tavrı, diğer tüm siyasi argümanlarına inanmayı da gereksiz hale getiriyor benim için. Bu yüzden de öldüğü için ayrıca biraz üzülüyorum. Çünkü, belli ki, Borges’in de -tüm diğer faşistler gibi- evire çevire dövülerek eğitilmesi, ısrar ediyorsa da kurşuna dizilmesi gerekiyor. Kör bir bunak olmak da buna istisna teşkil etmiyor...

Yani, uzun lafın kısası, Alberto Manguel güzel bir gözlem kitabı yazmış, gençlik anılarına geri dönmek ve onunla birlikte Borges izlemek insanın hoşuna gidiyor. Ancak görmüş olduğumuz Borges, bence başarılı bir gözlemin doğal sonucu olduğu için, insanın canını sıkıyor. Kitap, beraberinde okuduğum öykülerinin de denkleme eklenmesiyle, Borges’e yaklaşımımı hayli olumsuz hale getirdi. En başta “Edebiyatlı dedem” diye yaklaştığım adamı, daha ziyade “ne diyor lan yine o kör bunak?” diye anmama sebep oldu ve pek hevesle başladığım Borges Yazı da sonbaharın rüzgarlarında kayboldu.

Yine de yeni kapılar açan, farklı bir yöne, bu sefer Manguel’in kendisine, diğer eserlerine yönelmemi sağlayan bir kitaptı ve okuduğum için pişman değilim. Yazar, “Her zaman sözcüklerin kavrayışının ötesinde olan şey, gittikten sonra geriye kalandır edebiyat” alıntısıyla bitiriyordu bir kitabı. Ve son itibariyle söyleyebilirim ki, en azından bu konuda yanılmadı.


(edited)

[أحمد · Rating 3 out of 5]

كان يعمل في المساء بعد اليوم المدرسي كبائع للكتب في مكتبة ببيونس إيرس عاصمة الأرجنتين، وكان في السادسة عشرة من عمره عام 1964 عندما رأى بورخس الذي كان يأتي غالبًا إلى تلك المكتبة في طريق عودته إلى المنزل، وبعد أن دلف إلى المكتبة وتناول مجموعة من الكتب، توجه إلى صاحبنا المراهق الصغير، وقال له: إن لم تكن مشغولا بشيءٍ آخر يمكنك أن تأتي وتقرأ لي في الأمسيات، ووافق، وبهذه البساطة المثالية كان في استطاعته الذهاب إلى منزله الذي كان يعيش فيه مع والدته ذات التسعين عامًا، ومع خادمته فاني، كان في استطاعته الذهاب ثلاثة أو أربعة أيام في الأسبوع، خلال أربع سنوات بدأت من 1964 إلى 1968، ثم قطع الدهر الصلات بينهما قبل أن يقابله المؤلف الصغير مرة أخيرة عام 1985 في باريس وقبل وفاة الرجل بعام واحد أو أقل

كاتب هذا الكتاب الصغير ماهر للغاية، إنه يقول إن هذه ليست ذكريات، وإنما كما وصفها مجرد ذكريات حاضرة لبقية بقيت من بقايا مبعثرة لذكريات غابرة، فهناك أحداث تلمع في ذهنه فجأة، وأحداث مضت لا يتذكر منها سوى صورة واحدة منها انطبعت في ذاكرته البعيدة، أو كلمة واحدة قيلت منه في زمانها وعلقت بأذنه، فكانت الرؤية مبهمة، وافتقرت خطة كتابة هذا الكتاب إلى التأريخ والتبويب والتنظيم والترتيب والفصول حتى، وكان أشبه بالمقالة الطويلة، ولكنه بشكل ما استطاع كتابته! وبشكل جميل

ابتدأ الكتاب بداية فاتنة، وضعنا أمام منزل بورخس، قبل أن يقول لنا ماذا يفعل أمام منزله، ولمَ هو يصعد سلالم ست طوابق ويضغط الجرس، قبل أن تفتح له الخادمة الباب، ويدخل ويجد نفسه بعد بُرهة في الحضرة البورخسية! الذي رآه يتوجه ناحيته وهو منتصب القامة مرتديًا حلة رمادية مزررة إلى أعلى، مع ياقات بيضاء ورابطة عنق صفراء غير متوازنة قليلاً على نحره، ورآه وهو يمدّ يده اليمنى مصافحًا ثم استدار ليرشده إلى غرفة الجلوس، ثم جلس في تأنٍ دون أن ينبس بكلمة وهو مشدود الظهر على أريكة تواجه المدخل، ليأخذ المراهق الصغير مكانه على مقعد ذي ذراعين على يمين بورخس، الذي يسأله للمرة الأولى في بيته:

حسن إذن، هل لنا أن نقرأ كبلنغ هذه الليلة؟


ثم يقطع السرد هنا ليعيد القصة منذ البداية، مَن هو وماذا يفعل هنا، ثم يعود مرة أخرى بالذاكرة إلى ليالي القراءة الأولى في منزل بورخس، ويصف ملامحه حينًا أو صوته أو جلسته أو حركة المنزل من حوله، أو يصف مكونات غرف المنزل الصغير حينًا آخر، أو يصف (بالتأكيد!) مكتبة الرجل وتصنيفات الكتب التي تضمها وعناوين كتب الرفوف الأولى التي في متناول اليد، وعن تحرك صاحبها الكليل النظر في مكتبته وكأنه يعرف مكان كل كتاب بها باللمس وحده

ولم يكن يقرأ له وحسب، كان يكتب له أيضًا ما قد يرغب في إملائه، من مقالة أو قصيدة جديدة، وكانت المسألة تحتاج إلى صبر لا يملكه عادة صبي في السادسة عشرة!، ولكنه إن كان المملي بورخس فلا بأس على الإطلاق، لقد كان يملي عليه القصيدة بعد أن يكون قد أنهاها – أو كاد – في ذهنه، أو تخيل صورتها النهائية في عقله وحسب، ولم يكن يمليها بيتًا بيتًا، وإنما كان يرشد كاتبها إلى الكلمة التي في نهاية كل سطر والكلمة التي في بداية الآخر، ثم يطلب منه أن يعيد عليه إملاء ما كُتب، مرة، ومرتين، وخمسة، ثم يعتذر عن هذا الإلحاح في الطلب، ثم لا يلبث يسيرًا إلا ويطلب منه مرة أخرى إعادة قراءة ما أملاه إلى الآن، مرةً بعد أخرى، وهو يستمع بتؤدة إلى كلمات قصيدته، ثم قد يملي بيتًا آخر ثم آخر، وتنتهي القصيدة عندما يمدّ يده ويتناول الورقة من المملي عليه، ويطويها ويضعها في محفظته، أو في مكتبته بين ثنايا كتاب يعرف دائمًا كيف يعود إليه

وتحدث أيضًا عن تجديد بورخس في اللغة الأسبانية، أو في أساليب الترجمة الشعرية، فما يهمّه في الأساس هو الإيقاع الموسيقي، سيكون الأمر مخيبًا للآمال إن فُقد الإيقاع الموسيقي للقصيدة أثناء عملية الترجمة!، فشكسبير في مسرحية ماكبث يقول على لسان الساحرة في الفصل الأول والمشهد الأول والجملة الأولى:

When shall we three meet again
In thunder, lighting or in the rain?

فالمعنى الحرفي يقول:

متى علينا أن نلتقي نحن الثلاثة مرة أخرى
وقت قصف الرعد، أم وميض البرق، أم هطول الأمطار؟


بينما في ترجمة بورخس الأسبانية يقول:

Cuanda el Fulgor del trueno otra vez
Seremos una sola cosa las tres?


وليس الأمر صعبًا لملاحظة الحفاظ على القافية (ولا الإيقاع) في تلك الترجمة، أما المعنى فقد ابتعد قليلاً (ليس قليلًا جدًا!) ليقول ما معناه في معنى شعري جديد لا وجود له في الأصل:


عندما يسطع البرق مرة أخرى
هل سنصبح نحن الثلاثة واحدًا؟

ولكن الموسيقى هي، ومثلما قال بورخيس من قبل، ورقة التوت الأخيرة التي يجب ألا تُنزع عن رداء الشعر.

..

وعندما قابل المؤلف بورخس عام 1985، في باريس، تحدث معه عن الحنين إلى الوطن، إلى الأرجنتين، وعن المدن الكثيرة الذي ارتحل إليها في أعوامه الأخيرة، وتساءل في حواره الأخير مع المؤلف عن أي من تلك المدن سيشهد وفاته، ثم تمنى ألا يموت في اليابان (التي زارها في أعوامه الأخيرة بصحبة زوجته اليابانية من جهة الأب) وقال موضحًا:

I don’t want to die in a language I cannot understand


وهذا السطر الأخير كان ينبغي ألا يترجم إلى لغة لا يعرفها صاحب الست لغات.

[G · Rating 4 out of 5]

Magnífico libro sobre Borges. Se trata de una breve, nostálgica, íntima y personal reflexión de Manguel sobre el Borges que conoció y frecuentó entre 1964 y 1968. Manguel trabajaba en la librería Pygmalion, de la que Borges era cliente. Cuando Borges se fue quedando ciego, Manguel iba a su casa de la calle Maipú a leerle. La comunidad de lectores del Borges ciego forma parte de la mitología de Buenos Aires en la actualidad. Inclusive se podría hablar de un número Borges, como en matemáticas se habla del número Erdös en referencia al influyente matemático húngaro. La celebridad de Erdös es tan universal que se ha establecido una especie de genealogía. Quienes han trabajado directamente con Paul Erdös tienen el número Erdös 1. Quienes han trabajado con algún Erdös 1 tienen el número Erdös 2, y así sucesivamente. Usando este método, se podría encontrar muchísimos Borges 1 concentrados en Buenos Aires y otros tantos dispersos por el mundo. Manguel es un Borges 1. Quizás se podría ajustar todavía más el método y secuenciar letras en lugar de números, Borges A, Borges B, y así. En cualquier caso, este libro es un afectuoso homenaje del enciclopédico Alberto Manguel al universal Jorge Luis Borges, creador de mundos concéntricos infinitos que fatalmente nos terminan atrapando en alguno de sus círculos sucesivos.

[Mohammed Hussam · Rating 5 out of 5]

أن تكون شاهداً لحياة كاتب عظيم هو -بمستوى بورخيس- هو حدث مهم، والأهم عندما تشاركه شغفه وولعه بما يحب..

[Moshtagh hosein · Rating 5 out of 5]

کوتاه،جامع،موجز و لذت بخش،دمی کوتاه با داستان پردازی بزرگ