Netherlands & Flanders group discussion

The 8th group read starts on Wednesday, 21 November 2012 and will end on Tuesday, 1 January 2013.The book we will be reading is Hersenschimmen by J. Bernlef.

Comments can be left in either Dutch or English and please, feel free to join any time because the more the merrier!

Ik heb hersenschimmen nog maar twee maand geleden of zo herlezen. Ik vind het nog steeds een pijnlijk mooi boek, dat je doet hopen dat noch jij noch iemand die je dierbaar is hier ooit door moet.

Vooral het begin van het boek vind ik bijzonder goed:
De scène Waar blijven de kinderen toch?' is zo ijzersterk dat ze je bijblijft jaren nadat je het boek hebt gelezen.
De rest van het boek was opnieuw een ontdekking. Het boek is vooral heel krachtig door zijn beeldspraak, en doordat het volledig door Maarten wordt verteld. (view spoiler)[Een boek op de koffietafel die je het ene moment niet herkend, en het volgende moment opneemt om verder te lezen. De hond die een oprit binnenrent en jij gaat door, niet beseffend dat je net je eigen huis voorbij getsjokt bent. De wanhoop van de vrouw die je niet altijd meer herkent als de jouwe. De dingen die je elke keer opnieuw weer zegt, van Simic en hoe je op zee niet leert te spreken. (hide spoiler)] (Een zeer kleine spoiler, maar voor de zekerheid toch maar verstopt)

Terecht een klassieker.

Ik heb het boek eind januari dit jaar gelezen en zal dan ook niet mee doen met de group read. Hoewel ik zelf mijn stem had uitgebracht op een ander boek, is Hersenschimmen een bijzonder goede keus want het is een erg goed boek (heb het gewaardeerd met vier sterren) en ik kan het iedereen van harte aanbevelen.

Ik zag een tijdje geleden op televisie dat er artsen zijn die het boek aanraden aan partners van dementiepatiënten, zodat zij een beter inzicht krijgen in wat er bij hun partner gebeurt.

Ik heb destijds zowel in het Engels een berichtje achterlaten bij het boek, als in het Nederlands in de groep (zie http://www.goodreads.com/topic/show/6... message 101)

Ik ben blij dat Hersenschimmen de group read is. Met zijn overlijden is zijn oeuvre opnieuw onder de aandacht gebracht, dus het lijkt me heel toepasselijk om de roman nu te lezen.

Overigens vond ik op de site van de Belgische radio 1 een interesant stukje over Bernlef, met een audiofragment uit '97 waarin hij vertelt over de roman. Verder wordt er duiding gegeven door literair journalist Dirk Leyman.

Zaterdag naar de bib om het uit te lenen.

Gezien we nog hebben tot 1 januari, laat ik het boek nog even liggen tot later in december. Ga natuurlijk zeker meelezen; heb tenslotte het boek niet voor niets genomineerd.
Dus volg tot die tijd met interesse deze group read, en ga al op zoek naar het boek, en join in.

Ik doe mee met de group read.
Wat ik mij ondertussen al afvraag is het volgende: Het boek is verschenen bijna 30 jaar geleden, hoe werd er toen op dementie gekeken? Het moeten inderdaad vreemde spinsels geweest zijn, als je er geen naam op kon plakken?
Weet iemand hier meer over?

Ik ben ondertussen 2 korte avondjes in het boek aant lezen,(Pg 66) ik moet zeggen dat het me tot nu toe niet echt meesleurt. Ik ben echter wel benieuwd hoe het verder gaat evolueren.

Ik las het boek kort voor de start van de group read uit. Het was de bedoeling het boek voor school te lezen, maar ik was een beetje teleurgesteld. De lector had zo'n goede, lovende woorden voor dit boek dat ik nieuwsgierig was, maar mijn verwachtingen zijn niet ingelost. Ik had moeite met bepaalde passages om er door te raken.
Niettegenstaande is het voor zijn soort uniek. Nooit eerder las ik een boek waar je een beeld krijgt wat er in het hoofd van de ander gaat.
Al bij al ben ik blij dat ik het heb gelezen en zo een nieuwe ervaring heb opgedaan.

Evelien, jouw commentaar is ook hoe ik het boek aanvoelde. Uniek en blij dat ik het gelezen heb, maar toch iets dat ontbrak.

Daarom dat ik mij in een vorige post al afvroeg, hoe de ziekte van dementie vroeger benaderd werd. Als het één groot mysterie was, zou ik de lovende commentaren voor het boek beter kunnen plaatsen denk ik.

Dit boek is inderdaad uniek, en zeker opzienbarend voor die tijd. Zoals veel "ziektebeelden" is dementie ook één waar pas het laatste decenium echt aan onderzoek voor is gedaan. Dus 30 jaar geleden zal dit heel wat stof hebben doen opwaaien...

Voor iedereen die meer over dementie en het boek Hersenschimmen wil weten is onderstaande aflevering van het VPRO-programma 'Nieuwkomers' aan te raden:

http://www.uitzendinggemist.nl/afleve...

Aangrijpend boek. Ik las het grootste deel in de trein. Toen ik afstapte, begon ik in paniek te zoeken naar mijn telefoon... die gewoon in mijn jaszak zat (en de hoofdtelefoon waarmee ik naar muziek aan het luisteren was geweest, zat ook nog gewoon in mijn oren).

Écht herinneringen vergeten lijkt me vreselijk. Ik verkeer nog in dubio over de volgende kwestie: zou ik het boek aanraden aan een vriendin wiens grootvader waarschijnlijk beginnende Alzheimer heeft?

Raven wrote: "Aangrijpend boek. Ik las het grootste deel in de trein. Toen ik afstapte, begon ik in paniek te zoeken naar mijn telefoon... die gewoon in mijn jaszak zat (en de hoofdtelefoon waarmee ik naar muz..."

Ik zou het zeker aanraden aan iemand met Alzheimer in haar omgeving, maar wel uitleggen hoe het boek in elkaar zit en zeggen dat de verteller zelf dementeert.

Ik had jaren geleden twee keer een ouder iemand met Alzheimer in mijn naaste omgeving en las het boek helaas pas begin dit jaar, lang na hun overlijden. Het verhaal was voor mij héél herkenbaar en ik had het boek graag eerder gelezen, want hoewel er nu veel meer bekend is over Alzheimer dan zo'n 15 tot 20 jaar geleden, geeft het boek nog steeds een goed beeld van de ervaring vanuit de patiënt zelf en ook van het effect op de partner.

Dit boek vertrekt uit een ongewoon en interessant gezichtspunt, namelijk dat van de dementerende zelf. Dementie is echter een danig moeilijk te omvatten proces, zodat niet ten onrechte gevraagd kan worden hoe realistisch een dergelijke voorstelling van de feiten kan zijn.
Ikzelf ben reeds tweemaal van kortbij geconfronteerd geweest met deze ziekte (een eerste maal als jonge tiener, een tweede maal in het recente verleden), die niet alleen voor de dementerende ontwrichtend is, maar ook voor zijn ganse omgeving. Hierbij kwam ik ook een vijftal jaar lang in contact met een dertigtal andere dementerenden in het verzorgingstehuis. Uit die ervaring kan ik bevestigen dat een aantal dingen die Bernlef beschrijft zonder meer herkenbaar zijn:

(view spoiler)[- de dwangmatigheid in het denken ("waar blijven de kinderen") en doen ("wrijven op die hand")
- de ontkenning dat er iets verkeerd gaat met de eigen toestand, het zijn de anderen die vreemd doen
- het naar huis willen terwijl men thuis is
- het vergeten dat men gepensioneerd is
- de angstgevoelens
- het niet meer beseffen waar men is, de weg naar huis niet meer terugvinden
- het zichzelf volproppen omdat men niet beseft hoeveel men eet en het zich niet herinneren dat men al gegeten heeft
- het verlies van besef van tijd, gepaard gaand met het verwisselen van dag en nacht
- het niet meer herkennen van kennissen, vrienden en familieleden
- het verlies van taalvaardigheid
- het verlies van controle over andere lichaamsprocessen (beven, urineren...) (hide spoiler)]

Een andere positieve vaststelling: terwijl Bernlef beschrijft hoe de dementerende persoon het proces zelf ondergaat, slaagt hij er toch in de ontreddering en het gevoel van verlies van de naasten uit te drukken.

Maar toch blijkt af en toe dat Hersenschimmen een verzonnen relaas is, en zijn er passages die naar mijn mening minder aansluiten bij de realiteit. (view spoiler)[Zo heb ik zelf nooit meegemaakt dat, eens een bepaalde grens voorbij, er nog filosofische diepgang optrad in de redenering van de dementerenden. Wat wel nog een tijd lang naar boven borrelen zijn op het eerste zicht betekenisvolle opmerkingen zoals bv. "het is mooi weer vandaag", "die bloemen bloeien al lang", maar dit zijn algemeenheden die niet altijd gebaseerd zijn op de realiteit. Dergelijke opmerkingen worden even goed gemaakt na uren regen, wanneer de zon even doorbreekt, of met betrekking tot een boeket plastieken bloemen. Wat ook niet aan bod komt is de agressie die regelmatig optreedt, alhoewel dit niet bij alle dementerenden het geval is. (hide spoiler)]

De stijl, met de steeds korter wordende zinnen, past uitstekend bij het onderwerp. Detlef heeft hiermee een simpele, maar uiterst doeltreffende manier gevonden om de afbraak van het denkproces, het verlies aan taalvaardigheid en de verwardheid weer te geven.

Al met al een beklijvend boek, dat bijna 30 jaar na zijn ontstaan nog een waardevol instrument kan zijn om een eerste indruk op te doen van wat dementie nu eigenlijk is.

Ik heb "Hersenschimmen" nu ook. Zal tegen komende week mee gaan lezen. Ben nog altijd zeer benieuwd, ondanks geschreven in '84.

Wie nog een extra reden nodig zou hebben om dit boek te lezen. De Belgische radiozender Studio Brussel is vrijdag 14.12 gestart me zijn actie "Music for Life" - de Vlaamse tegenhanger van "Serious request" - met als slogan "een week om dementie nooit te vergeten". De actie wil in de eerste plaats mensen sensibiliseren.
Enkele Vlaamse bibliotheken steunen de actie dan ook door boeken rond dit thema wat in de kijker te zetten, waaronder dus ook "Hersenschimmen".

Het boek verloor mij wel een beetje naar het einde toe. Het werd allemaal een beetje té onsamenhangend, voor een boek bedoel ik. Niettegenstaande, een goed boek, en zeker een aanrader.

Voor mijn werk (docent havo/vwo) heb ik dit boek meerdere malen gelezen. De eerste keer las ik het zelf voor mijn boekenlijst en was zeer ontroerd. Hoe vaak ik het boek ook lees: Bernlef blijft me ontroeren. Wat ik ook heel mooi vind aan dit boek, hoe de plaats het isolement van Maarten versterkt. Hij geeft in eerste instantie de sneeuw de schuld voor zijn vergeetachtigheid. Wat misschien niet zo duidelijk naar voren komt, is dat dementerenden op een gegeven moment weer vervallen in hun moedertaal. In Maartens geval is dat dus Nederlands, terwijl ze in Amerika wonen. Hoe schrijnend is dat! (Dat gebeurt echt).
Ik weet niets over hoe men destijds tegen dementie aankeek, wel weet ik dat de voornaamste kritiek op dit boek was dat het dementeren relatief snel gaat.
Maar ik vind het, net als Liesbeth, een aanrader!

@Wendy
Helemaal mee eens. Ik heb het boek in januari van dit jaar gelezen, zie hieronder voor kopie van mijn eerdere bericht, ook te vinden op http://www.goodreads.com/topic/show/6..., bericht 101.

"Hersenschimmen

De afgelopen dagen heb ik Hersenschimmen van J. Bernlef gelezen, ik heb het boek al langere tijd in huis maar was er nog niet eerder aan toegekomen. Een paar jaar geleden kocht ik ook The Wilderness (De woestenij) van Samantha Harvey maar ik wilde dit niet lezen voordat ik Hersenschimmen had gelezen, aangezien beide boeken hetzelfde onderwerp behandelen, namelijk dementie in het geval van Hersenschimmen en Alzheimer in het geval van The Wilderness.

Hersenschimmen is knap geschreven, het probeert de lezer te laten zien wat er gebeurt in het hoofd van Maarten Klein, een man die dementeert. Maarten en zijn vrouw Vera wonen aan de noordoostkust van de Verenigde Staten, maar zij zijn Nederlandse emigranten die thuis altijd Nederlands tegen elkaar zijn blijven spreken. Eén van de goed beschreven dingen in het boek is dan ook dat Maarten af en toe de kennis van zijn tweede taal, het Engels, kwijt is en hij de Engelssprekende mensen om zich heen daardoor niet meer verstaat (en zij verstaan hem natuurlijk niet als hij Nederlands spreekt). Ook is het verlies van het kortetermijngeheugen, en de problemen die dit met zich meebrengt voor zowel Maarten als Vera, zeer goed beschreven. Het proces van Maartens dementie gaat snel in het boek, in de periode van één enkele winter (letterlijk het seizoen winter, maar ook figuurlijk Maartens winter) gaat het geestelijk hard bergafwaarts met Maarten. Het boek beschrijft alles weliswaar vanuit het oogpunt van Maarten, maar je voelt ook de pijn, en als de dementie aanvangt ook het onbegrip, van Vera die hier als Maartens jarenlange partner ook mee moet leren leven.

Hersenschimmen is zeer de moeite waard en zeer herkenbaar geschreven; als je dementie van relatief dichtbij hebt meegemaakt zal je als lezer vele situaties herkennen."

Ik ben gister begonnen in Hersenschimmen, en tot nog toe vind ik het een erg intrigerend boek. Ik heb tijdens mijn vakantiewerk in een verpleegtehuis redelijk veel met dementie te maken gehad. Dit waren echter mensen die vanwege de dementie al op een gesloten afdeling waren, vrouwen van in de 80 die het hadden over terug naar mamma moeten. Bernlef beschrijft vanuit een dementerende hoe dit proces is begonnen (al heb ik nooit met beginnende dementie te maken gehad, dus ik kan niet zeggen hoe accuraat het is). Vooral hoe frustrerend en verwarrend het voor de mensen zelf is, naast de mensen om hen heen. Het lijkt me enorm beangstigend als ik delen van mijn herinneringen kwijt zou zijn...

Mooi boek, ik ben benieuwd hoe de tweede helft gaat!

Ik heb het boek gelezen als Group read en had er veel van verwacht. Het was een boek dat ik altijd nog eens wou lezen. Helaas was het niet wat ik verwacht had. Aan de ene kant gaf het wel een beeld ban hoe Alzheimer ervaren zou kunnen worden. Echter was dat ook alles. Ik had het bijna gevoel dat ik een zakelijk artikel aan het lezen was. Het deed een beetje denken aan een documentaire. Bij een boek verwacht ik echter meer. misschien is het ondertussen qua stijl wat gedateerd, maar het was niet wat ik ervan verwacht had. Jammer!

Ik heb dit boek op het laatste moment ook nog gelezen, kwam het bij mijn ouders in de kast tegen. De eerste helft vond ik mooi en helaas ook herkenbaar. Dat lijkt op wat ik met een familielid heb meegemaakt (Die niet dementerend was, maar wel verward kon zijn.)
De rest van het boek vond ik lastiger te lezen en me er in te leven, maar dat was ook wel passend.